ტრანსაქსილარული თირეოიდექტომია

ფარისებრი ჯირკვლის ამოკვეთა იღლიის ფოსოდან

თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარება უშუალოდ აისახება მედიცინის მიღწევებზე. ამის პარალელურად იზრდება ადამიანის მოთხოვნებიც. ერთი საუკუნის წინ თეოდორ კოხერმა ფარისებრი ჯირკვლის ქირურგიული მკურნალობისთვის ნობელის პრემია მიიღო – მის მიერ შემუშავებული მეთოდის წყალობით ოპერაციის შემდგომი სიკვდილიანობა 40%-დან 0.2% მდე შემცირდა. მას შემდეგ ფარისებრ და ფარისებრახლო ჯირკვლებზე ღია ოპერაცია უმთავრესად კოხერის მიერ დანერგილი მიდგომით ტარდება.

დღეს პაციენტებს სხვა საკითხებთან ერთად ისიც აინტერესებთ, რამდენად შესამჩნევი ნაწიბური დარჩება ოპერაციის შემდეგ.

პასუხი ძალზე იმედის მომცემია: უკვე შესაძლებელია, ნაწიბური არათუ შეუმჩნეველი იყოს, არამედ საერთოდ არ გაჩნდეს. სწორედ ამის შესახებ ვესაუბრეთ “ავერსის კლინიკის” ქირურგ ენდოკრინოლოგს, აკადემიურ დოქტორს მედიცინაში ედიშერ სიხარულიძეს, რომელმაც კორეელ ქირურგებთან ერთად ამიერკავკასიაში პირველმა ფარისებრი ჯირკვალი ტრანსაქსილარულად ანუ იღლიის ფოსოდან ამოკვეთა.

– ბატონო ედიშერ, ვიდრე უშუალოდ ოპერაციაზე გადავიდოდეთ, გვითხარით, რა მოსამზადებელი სამუშაო უძღოდა წინ “ავერსის კლინიკაში“ მის ჩატარებას.

– თქვენმა მკითხველმა ალბათ უკვე იცის, რომ “ავერსის კლინიკაში” თითქმის ყოველგვარი სადიაგნოსტიკო და სამკურნალო მეთოდია დანერგილი, რაც კი მსოფლიოში არსებობს. ამდენად, ის სპეციალიზებული კლინიკაა. კლინიკა საუკეთესოდაა აღჭურვილი, რაც, თავისთავად ცხადია, ენდოვიდეოქირურგიის აღჭურვილობასაც ეხება.

მცირე ხნის წინ “ავერსის კლინიკის” რამდენიმე ქირურგმა და ერთმა ანესთეზიოლოგმა თვენახევრიანი სტაჟირება გავიარეთ კორეაში, სეულის ნაციონალური უნივერსიტეტის ჰოსპიტალში (SNUH), სადაც ტრანსაქსილარული თირეოიდექტომიის მსოფლიოში ყველაზე დიდი გამოცდილება აქვთ. თუ სხვა ქვეყნების წამყვან კლინიკებში ასეულობით ასეთი ოპერაციაა ჩტარებული, აქ 1998 წლიდან უკვე 6000-მდე ოპერაცია ჩატარდა.

ამის შემდეგ ჩვენთან ჩამობრძანდნე SNUH-ის წამყვანი პროფესორი კიუ იუნ ლი (Kyu Eun Lee) და ექიმი რა იონგ სონგი (ღა Yეონგ შონგ). სწორედ მათი დახმარებით ჩავუტარეთ ფარისებრი ჯირკვლის ადენომისა და მრავალკვანძოვანი ჩიყვის დიაგნოზის მქონე პაციენტებს ტრანსაქსილარული თირეოიდექტომია.

– გარდა ყელზე ნაწიბურის არარსებობისა, რა უპირატესობა აქვს ამ მეთოდს ღიასთან შედარებით?

– გარდა კოსმეტიკური ეფექტისა, ტრანსაქსილარული მიდგომით ჩატარებული ოპერაციის დიდი ღირსებაა საუკეთესო ვიზუალიზაცია – რამდენჯერმე გადიდებულ მონიტორზე კარგად ჩანს როგორც ფარისებრი და ფარისებრახლო (პარათირეოიდული) ჯირკვლები, ისე ჯირკვლის ირგვლივ მდებარე ქირურგიული თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ანატომიური წარმონაქმნებიც, ისეთები, როგორებიცაა ხორხის შებრუნებული და ხორხის ზედა ნერვები (მათი ვერიფიცირება ხდება ინტრაოპერაციული ნერვის მონიტორით), ფარისებრი ჯირკვლის ზედა და ქვედა არტერიები.

აქვე აღვნიშნავ, რომ ფარისებრი ჯირკვლის ღია მეთოდით ოპერირებისას ხორხის შებრუნებული ნერვი შემთხვევათა 0.5-13%-ში ზიანდება. დადგენილია, რომ არსებობს ოპერაციის დროს მისი დაზიანების თავიდან აცილების ერთადერთი გზა. ეს გზა ნერვის ვიზუალური კონტროლია.

კიდევ ერთი უპირატესობაა ოპერაციის შემდგომ პერიოდში ნაოპერაციები ადგილის ნაკლები მტკივნეულობა, ნაწიბურის შემდგომი გართულებების (ანთება და სხვ.) განვითარების ნაკლები რისკი, ის, რომ ამ მეთოდით მიდგომა კუნთების გაკვეთას არ მოითხოვს, რაც მათ მთლიანად უნარჩუნებს ფუნქციას, პაციენტის კლინიკაში ხანმოკლე დაყოვნება – ის მეორე დღესვე ეწერება შინ.

– როგორ ტარდება ოპერაცია?

– ოპერაცია ზოგადი გაუტკივარებით ტარდება. იღლიის ფოსოში 5-10-მილიმეტრიანი განაკვეთებიდან თავსდება ორი ტროაკარი, იწყება კანის აშრევება, ლიფტინგი, კანქვეშ ვუშვებთ ნახშირორჟანგს, რომელიც საოპერაციო ველის შექმნაში გვეხმარება, მესამე, დაახლოებით 15-მილიმეტრიანი ხვრელიდან შეგვყავს ენდოსკოპიური აპარატი და ამის შემდეგ ოპერაცია ჩვეულებრივ გრძელება: კუნთებს ერთმანეთს ვაშორებთ, ენდოსკოპით მივუდგებით ფარისებრ ჯირკვალს, ვახდენთ მის მობილიზებას ანუ ვათავისუფლებთ სისხლძარღვებისა და ნერვებისგან და ამოვკვეთთ. რეალურად ეს მანიპულაცია არ განსხვავდება ჩვეულებრივი, კლასიკური ღია ოპერაციისგან. ეს არის, რომ ჩვენ ამ ყველაფერს რამდენჯერმე გადიდებულს ვხედავთ მონიტორზე.

ფარისებრი ჯირკვალი ერთ-ერთი ყველაზე სისხლმომარაგებადი ჯირკვალია. სისხლით ის აორტის რკალიდან და საძილე არტერიებიდან მარაგდება. როდესაც სისხლძარღვებს გადავკვანძავთ, ჯირკვლის მოცულობა მცირდება და მოკვეთილი ჯირკვალი ენდობეგის დახმარებით ადვილად გამოგვაქვს გარეთ. ამ მიდგომით ოპერაცია წარმატებით ტარდება პარათირეოიდულ ჯირკვლებზეც.

ასეთი ოპერაციის ხანგრძლივობა ღია წესით ჩატარებული ოპერაციისას 25-20 წუთით აჭარბებს – საშუალოდ საათ-ნახევარს გრძელდება. ტრანსაქსილარულ მიდგომას თავისი სპეციფიკა აქვს, მაგრამ როდესაც ექიმი კარგად ფლობს მას, შესანიშნავი ვიზუალიზაციის წყალობით საქმე საგრძნობლად უადვილდება.

ზოგიერთ ქვეყანაში ამგვარდვე ტარდება ოპერაცია რობოტების დახმარებით: ენდოსკოპიური ინსტრუმენტები რობოტს უჭირავს, ხოლო ქირურგი მას მანიპულატორით მართავს. ჩვენს შემთხვევაში ენდოსკოპიური აპარატურით უშუალოდ ქირურგი მანიპულირებს. ოპერაციის მეთოდიკა ერთი და იგივეა, თუმცა მათი შედარებისას შესაძლოა ორივე მეთოდის მცირე დადებითი თუ უარყოფითი მხარეები გამოიკვეთოს.

– როდისაა შესაძლებელი ოპერაციის ჩატარება ტრანსაქსილარული მეთოდით?

– ტრანსაქსილარული მეთოდით ტარდება ოპერაცია მრავალკვანძოვან ჩიყვზე, ფარისებრი ჯირკვლის ადენომაზე, პარათირეოიდული ჯირკვლის სხვადასხვა დაზიანების (მაგალითად, ჰიპერპარათირეოზის) დროს.

ოპერაცია უკუნაჩვენებია, თუ კვანძის ზომა აღემატება 40 მმ-ს, პაციენტი ადრეა ნაოპერაციები და კისერზე დარჩენილი აქვს ნაწიბური ან წინათ ფარისებრ ჯირკვალზე სხივურ თერაპიას იტარებდა.

ღია წესით ოპერაციის დროს ეს ფაქტორები უკუჩვენებად არ მიიჩნევა.

თუ ტრანსაქსილარული მიდგომით პაციენტს მცირე ნაწიბური რჩება და ისიც – იღლიის ფოსოში, უკვე შვიდი წელია, “ავერსის კლინიკაში” კვანძოვანი ჩიყვის დროს ფარისებრი ჯირკვლის სრულიად უნაწიბურო ოპერაციებიც ტარდება. “ავერსის კლინიკა” ამიერკავკასიაში ერთადერთია, სადაც ეს მეთოდებია დანერგილი. ესენია სკლეროდესტრუქცია და ლაზერული თერმოაბლაცია. ამ მეთოდებს მსოფლიოში უკვე 25 წელიწადზე მეტია იყენებენ და ისინი უახლესი გაიდლაინითაა მოწოდებული.

– რა შემთხვევაში მიმართავთ მათ და რა პრინციპით მოქმედებს თითოეული მათგანი?

– თანამედროვე მიდგომით, სკლეროდესტრუქცია ნებისმიერი ზომის ცისტის სამკურნალოდ გამოიყენება. ის შედეგიანია მაშინაც, როდესაც წარმონაქმნში არის სითხეც და ქსოვილოვანი კომპონენტიც, მაგრამ ეს უკანასკნელი არ ჭარბობს. ამ შემთხვევაში ციტოლოგიური მეთოდით უნდა გამოირიცხოს ონკოლოგიური პათოლოგია (ნიმუშს ვიღებთ ქსოვილოვანი კომპონენტიდან), მერე ცისტიდან ნემსით ვიღებთ სითხეს და ღრუში მასკლეროზებელ პრეპარატს ვუშვებთ. პრეპარატი იწვევს ფარისებრი ჯირკვლის ქსოვილის პირდაპირ ან არაპირდაპირ დესტრუქციას. პროცესი ვითარდება ფარისებრი ჯირკვლის კვანძოვანი წარმონაქმნის კაფსულის შიგნით და არ ვრცელდება ამ ორგანოს ჯანსაღ უბანზე. პროცედურა კონტროლდება ულტრაბგერითი გამოკვლევით. ანუ საბოლოოდ ჩვენ ვიწვევთ ასეპტიკურ ანთებით პროცესს ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის კაფსულის შიგნით, რაც პათოლოგიურ უბანში შემაერთებელი ქსოვილის ჩანაცვლებით მთავრდება.

ლაზერულ თერმოაბლაციას მივმართავთ, თუ კვანძი მხოლოდ ქსოვილოვანი კომპონენტითაა წარმოდგენილი. ამ შემთხვევაში კვანძამდე წვრილი ნემსით მიგვაქვს ლაზერული გამოსხივება, რომელიც მას შლის.

მკურნალობის კურსი ორივე შემთხვევაში ორ-სამ პროცედურას მოიცავს. თუ წარმონაქმნი დიდი ზომისაა, შესაძლოა კურსის გამეორება დაგვჭირდეს.

– საჭიროა თუ არა ნარკოზი ამ პროცედურების დროს?

– ორივე ეს მანიპულაცია განაკვეთის, ნაწიბურისა და ნარკოზის გარეშე ტარდება. მათი ჩატარების შემდეგ ჩანაცვლებითი თერაპია საჭირო არ არის, ამიტომ ძალიან კარგი ალტერნატივაა განმეორებითი კვანძის შემთხვევაშიც, რომელიც ხშირად ჩნდება ოპერაციიდან (ღია იქნება ის თუ მცირეინვაზიური) რამდენიმე წლის შემდეგ. რაც მთავარია, ამ მეთოდს ოცდახუთი წლის ისტორია აქვს და არავის გაუგონია, რომ მას შეუქცევადი გართულება მოჰყოლოდეს.

მიუხედავად რეციდივის რისკისა, მცირეინვაზიური მეთოდები პაციენტს ღია ოპერაციის გადავადების შანსს უტოვებს. ოღონდ მკურნალობის მცირეინვაზიურ მეთოდებზე საუბრისას ვგულისხმობთ ეუთირეოიდულ მდგომარეობას, როდესაც ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები ნორმის ფარგლებშია. პროცედურის შემდეგ პაციენტს, ჩვეულებრივი ოპერაციისგან განსხვავებით, არ სჭირდება მთელი სიცოცხლე ჰორმონული პრეპარატების მიღება.

როგორც ხედავთ, მედიცინა დღითი დღე ვითარდება და იხვეწება. ჩვენც ყოველნაირად ვცდილობთ, ფეხი ავუწყოთ მას და პაციენტებს რაც შეიძლება თანამედროვე და დამზოგველი მეთოდებით ვუმკურნალოთ.

მარი აშუღაშვილი