თხევადი ოქრო

მოდი, ახლოს გავიცნოთ ეს გემრიელი და სასარგებლო პროდუქტი. თაფლს ფუტკარი ყვავილების ნექტრისა და მტვრისგან ამზადებს. მწერის ორგანიზმში ნედლეული რთულ გარდაქმნებს გადის და ადამიანისთვის ძალზე ფასეული ნივთიერებებით მდიდრდება.
უმაღლესი ხარისხისაა ფიჭიდან ბუნებრივად ჩამონაწრეტი ან სპეციალურ აპარატში ცენტრიფუგირებით მიღებული თაფლი. შედარებით დაბალი ხარისხის თაფლს ფიჭის გამოდნობით იღებენ.
თაფლი ერთი სახეობის მცენარისგანაც შეიძლება იყოს მიღებული და რამდენიმე სახეობის მცენარისგანაც. პირველს მონოფლორულს უწოდებენ, მეორეს — პოლიფლორულს. სრულიად მონოფლორული თაფლი იშვიათობაა; როდესაც ამა თუ იმ მცენარის თაფლზე ლაპარაკობენ, უმეტესად გულისხმობენ, რომ მასში ამ მცენარის ნექტარი ჭარბობს. ყვავილის მტვრისგან მიღებული თაფლი ნექტრისგან მიღებულზე ნაკლებად არომატულია. მას უმთავრესად საკონდიტრო მრეწველობაში იყენებენ.
შესაძლოა, ფუტკარმა ერთად შეაგროვოს ყვავილების მტვერი და ნექტარი. ამ შემთხვევაში თაფლი შერეული ტიპისა გამოდის. ზოგიერთი მწარმოებელი თაფლის კუპაჟს ახდენს — სასურველი გემოს, ფერის, არომატის მისაღებად სახვადასხვა სახეობის თაფლს ერთმანეთში ურევს. არსებობს მათრობელა თაფლიც — ამ დროს ფუტკარი ნექტარსა და ყვავილის მტვერთან ერთად ზოგიერთი მცენარის შხამიან ნივთიერებებსაც აგროვებს. ეს ნივთიერებები ფუტკარს არ ვნებს, მაგრამ ადამიანისთვის მავნებელია — თავბრუხვევას, გულისრევას იწვევს. 48 საათში ეს სიმპტომები თავისთავად გაივლის, გამოჯანმრთელების დასაჩქარებლად კი შეიძლება ადამიანს კუჭი გამოვურეცხოთ ან სასაქმებელი საშუალება მივცეთ.
ნატურალური თაფლი, იმის კვალობაზე, რომელი მცენარისგანაა მიღებული, სხვადასხვა ფერისაა — თითქმის უფერული, ბაცი ყვითელი, ქარვისფერი, ყავისფერი. ბაცი ფერის სახეობები უფრო მეტად ფასობს, რადგან მათი კვებითი ღირებულება მეტია.
თაფლი სამასამდე სასარგებლო ნივთიერებას შეიცავს, მათ შორის — შაქრებს: ფრუქტოზსა და გლუკოზას; ვიტამინებს: რიბოფლავინს (B2), ნიაცინს (B3), პანთოტენის მჟავას (B5), პირიდოქსინს (B6), ფოლაცინს (B9), ასკორბინის მჟავას (C); მინერალებს: კალიუმს, კალციუმს, ნატრიუმს, ფოსფორს, მაგნიუმს, რკინას, თუთიას; აგრეთვე — ფერმენტებს, ორგანულ მჟავებს, აზოტოვან ნაერთებს, ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს.
წყლის შემცველობა თაფლში 15-დან 21 პროცენტამდეა, უმეტესად კი 17-18 პროცენტს უდრის. ერთი სუფრის კოვზი თაფლი დაახლოებით 20 გრამია. 100 გრამის ენერგეტიკული ღირებულება 300 კკალ-ს აღემატება.
შაქრები თაფლის საერთო მასის დაახლოებით 4`5-ს შეადგენს. მაღალი ხარისხის თაფლში მარტივი შაქრების — გლუკოზისა და ფრუქტოზის შემცველობა 75%-ია. წესისამებრ, პირველის წილი 35 პროცენტს შეადგენს, ხოლო მეორისა — 40-ს. თაფლის ფიზიკური თვისებები სწორედ ამ შაქრების თანაფარდობაზეა დამოკიდებული: როცა გლუკოზის შემცველობა იმატებს, იმატებს თაფლის დაკრისტალების უნარიც, ხოლო ფრუქტოზის შემცველობის მომატებისას — სიტკბო და ჰიგროსკოპულობა.
თაფლის დაკრისტალება შეიძლება შევანელოთ ან დავაჩქაროთ. კრისტალიზაციის პროცესი ყველაზე სწრაფად 13-14 გრადუს ტემპერატურაზე მიმდინარეობს. ამაზე დაბალ ტემპერატურაზე თაფლის წებვადობა იმატებს და კრისტალების წარმოქმნის სიჩქარე იკლებს, 14 გრადუსზე მაღალ ტემპერატურაზე სუსტდება თვით კრისტალიზაციის უნარი, 40 გრადუსზე კი კრისტალები დნება. თაფლი ოცამდე ამინმჟავას შეიცავს. გაცხელებისას იგი სწორედ იმიტომ მუქდება, რომ ამინმჟავები რექციაში შედიან მონოსაქარიდებთან და მუქ ნაერთებს ქმნიან. გემოს თაფლს ორგანული მჟავები აძლევს, უმთავრესად — ლიმონის, ვაშლის, რძისა და გლუკონის მჟავები. ნექტრისგან მიღებული თაფლის მჟავიანობა (PH) 4 პროცენტზე ოდნავ ნაკლებია, ყვავილის მტვრისგან მიღებული თაფლისა — 4 პროცნტზე ოდნავ მეტი. ეს უკანასკნელი მინერალური ნივთიერებების შემცველობითაც აღემატება ნექტრის თაფლს.
თაფლის წებვადობა, გარდა შემადგენლობისა, ტემპერატურაზესც არის დამოკიდებული. 30-დან 20 გრადუსამდე გაცივება წებვადობას ოთხჯერ ზრდის.
ბაზარზე ხშირად შეხვდებით ფალსიფიცირებულ თაფლს, რომელიც კვებითი ღირებულებით (და, ბუნებრივია, სამკურნალო თვისებებითაც) ნატურალურთან ახლოსაც ვერ მოვა, ამიტომ სასარგებლოა, ნამდვილისა და ფალსიფიცირებულის გარჩევა შეგვეძლოს.
გთავაზობთ რამდენიმე ხერხს:
. ნამდვილი თაფლი, თუ ჩაშაქრება არ დაუწყია, აუცილებლად გამჭვირვალეა; თაფლი, რომელსაც შაქარი, სახამებელი ან სხვა დანამატი აქვს შერეული, მღვრიეა და თუ კარგად დავაკვირდებით, შესაძლოა ნალექიც შევამჩნიოთ.
. ნამდვილი თაფლი გამოირჩევა დამახასიათებელი არომატით, რომელიც არც მეტისმეტად მძაფრია და არც მეტისმეტად სუსტი. შაქრის შემცველ თაფლს არომატი თითქმის არ აქვს, მისი გემო შაქრიანი წყლისას წააგავს.
. ნატურალური თაფლი არა მარტო ტკბილია, არამედ მისი სიტკბო ოდნავ წვავს ყელს.
. ნამდვილი თაფლი პირში ჩადებისას სწრაფად არ დნება და ერთხანს ინარჩუნებს ფორმას; დაიწვეთეთ თაფლი ხელის ზურგზე — თუ წვეთმა ფორმა შეინარჩუნა და არ დაიშალა, თაფლი ნატურალურია.
. მოსრისეთ თაფლი თითებს შორის. ნატურალური თაფლი ნაზია, კანი მას შეიწოვს. ფალსიფიცირებული თაფლი უხეშია და კოშტებად რჩება თითებს შორის. ნატურალური თაფლი ჩაშაქრებულიც კი ერთგვაროვანია, განშრევებების გარეშე, შაქრის ცალკეული კრისტალები მასში არ იგრძნობა.
. მომწიფებული ნატურალური თაფლი თითქმის არ შეიცავს წყალს, ამიტომ თუ ქაღალდზე დავაწვეთებთ, სველ ლაქას არ წარმოქმნის, ფალსიფიცირებული თაფლი კი ქაღალდს ასველებს. შეგიძლიათ, ასეც გამოსცადოთ: ჩაუშვით თაფლში პურის პატარა ნაჭერი და 10-12 წუთი გააჩერეთ. მერე ამოიღეთ. თუ თაფლი ნატურალურია, პური გამაგრდება, თუ ფალსიფიცირებულია — დარბილდება.
კიდევ რამდენიმე რჩევა ნატურალური თაფლის გამოსაცნობად:
. ამოიღეთ თაფლი კოვზით. თუ იგი ნატურალურია, წარმოქმნის გრძელ (10-12 სმ სიგრძის) ძაფს, რომელიც დიდხანს არ გაწყდება და თუ კოვზს დაატრიალებთ, ზედ დაეხვევა. როდესაც ძაფი გაწყდება, ის თაფლის ზედაპირზე დაიგორგლება და წარმოქმნის პატარა ბორცვს, რომელიც ნელ-ნელა გასწორდება.
. გახსენით ერთი სუფრის კოვზი თაფლი ერთ ჩაის ჭიქა ცხელ წყალში. ნატურალური თაფლი მთლიანად გაიხსნება და არ წარმოქმნის ნალექს. ხსნარი არ აიმღვრევა, თუ მას ცოტაოდენ სპირტს დავუმატებთ.
. ქაღალდის ფურცელს თხელ ფენად წაუსვით თაფლი ისე, რომ კიდეები თავისუფალი დარჩეს. ფურცელს წაუკიდეთ ცეცხლი. თუ ცეცხლი ჩაქრა, თაფლი ნატურალურია, თუ მთელი ფურცელი დაიწვა — ფალსიფიცირებული.
. თაფლის წვეთს მოაყარეთ ცოტაოდენი სახამებელი — თუ იგი თეთრ ნაფიფქად დარჩა, თაფლი ნატურალურია.
. ჩაის სუსტ და თბილ ნაყენს დაუმატეთ ცოტაოდენი თაფლი. თუ იგი ნატურალურია, ჩაი გამუქდება, მაგრამ ნალექი არ წარმოიქმნება.
. გაახურეთ ნემსი და ჩაუშვით თაფლში. თუ მასზე წარმოიქმნა წებვადი მასა, თაფლი ფალსიფიცირებულია. ნატურალურ თაფლში ნემსი სუფთა დარჩება.
თუ ზამთარში ან გაზაფხულზე თხევად, გამჭვირვალე თაფლს გთავაზობენ, შეძენამდე კარგად დაფიქრდით — თხევადი თაფლი ზამთარში იშვიათობაა. ძალიან ცოტაა თაფლის ისეთი სახეობა, რომელიც გაზაფხულამდე თხევადი რჩება (ასეთია ფრუქტოზის მაღალი შემცველობის მქონე თაფლი, მათ შორის — აკაციისა, წაბლისა). უმეტესად თაფლი ზამთარში ჩაშაქრებას იწყებს და გამჭვირვალობას კარგავს. თუ ზამთარში თაფლს შებურული ფერიც კი არ დაჰკრავს, ის ან ხელოვნურია, ან შაქრის ვაჟინით ფუტკრების გამოკვების შედეგად მიღებული. შესაძლოა, თაფლი ნატურალურია, მაგრამ ჩაშაქრდა და გასადნობად გააცხელეს. ასეთი თაფლი არ გავნებთ, მაგრამ სამკურნალო თვისებები აღარ ექნება.
თაფლი შეინახეთ ბნელ, გრილ ადგილას მინის ან მომინანქრებულ ჭურჭელში და აუცილებლად თავდახურული, ვინაიდან იგი ადვილად იწოვს უცხო სუნს.
მზის პირდაპირი სხივები უარყოფითად მოქმედებს თაფლზე. 48 საათით მზეზე გაჩერების შემდეგ მასში იშლება ფერმენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი.
არ შეიძლება თაფლის შენახვა ლითონის ჭურჭელში — იგი მასთან რეაქციაში შევა და მომწამლავ მარილებს წარმოქმნის.
თაფლი სასრგებლო თვისებებს ერთი წლის განმავლობაში ინარჩუნებს. ამის შემდეგ მისი ანტიმიკრობული უნარი ქრება, 20-25 პროცენტით მცირდება გლუკოზისა და ფრუქტოზის შემცველობა, იშლება ვიტამინები, იმატებს საქაროზის შემცველობა და მჟავიანობა.
თაფლი სასარგებლო თვისებებს კარგავს თერმული დამუშავების დროსაც, ამიტომ:
. ნუ გააცხელებთ ან მოხარშავთ თაფლს.
. ნუ ჩაისხამთ თაფლს მდუღარე წყალში ან ჩაიში. გააგრილეთ ჩაი და მხოლოდ შემდეგ უყავით თაფლი.
. თუ ჩაშაქრული თაფლი არ გიყვართ, სასარგებლო თვისებები რომ არ დაკარგოს, ძალიან ფრთხილად უნდა გაადნოთ: ჩადეთ ქილა თბილ (არა უმეტეს 40 0ჩ ტემპერატურის) წყალში და დაელოდეთ.
თუ ამ რჩევებს გაითვალისწინებთ, თაფლი, გარდა იმისა, რომ გასიამოვნებთ, დიდ სარგებლობასაც მოგიტანთ თქვენ და თქვენ პატარებს.
მიირთვით, შეგერგოთ.