ფერმკრთალი, ანემიური

ვიჭყიტებით მიკროსკოპში
სისხლი სხვადასხვა კომპონენტის ნარევია: წითელი უჯრედებისა ანუ ერითროციტებისა, თეთრი უჯრედებისა – ლეიკოციტებისა, თრომბოციტებისა და პლაზმისა. სწორედ ეს “ინგრედიენტები” ქმნიან უნივერსალურ პროდუქტს – სისხლს. “სამზარეულო”, სადაც სისხლი იწარმოება, ძვლის ტვინია. სწორედ აქ წარმოიქმნება სისხლის ფორმიანი ნაწილაკები. პლაზმა კი სხვა არაფერია, თუ არა ნაწლავებიდან შეწოვილი სითხე, რომელიც სისხლძარღვებში ხვდება.
ერითროციტები ცალ მხარეს ჩაჭყლეტილ ბურთებს მოგვაგონებენ, წითელ შეფერილობას კი ცილოვან ნივთიერება ჰემოგლობინს უნდა უმადლოდნენ. სხვათა შორის, ჟანგბადს აქეთ-იქით სწორედ ჰემოგლობინი დაატარებს. არ გეგონოთ, ქაოსურად – არა, სავსებით მოწესრიგებულად: ფილტვებში ჟანგბადით გამდიდრებული სისხლი ორგანიზმის ყველა კუთხე-კუნჭულამდე მიდის, უკანა გზაზე კი სისხლის წითელი უჯრედები ნახშირორჟანგით დამძიმებულები მიიწევენ ფილტვებისკენ. ახლა კი წარმოიდგინეთ, რომ ერითროციტები დაცოტავდა, ან ისე იცვალა ფორმა, რომ ჟანგბადის ტრანსპორტირებას ვეღარ ახერხებს. სწორედ ამ ცვლილებების შედეგია ანემია. სისხლის სხვა კომპონენტებზე საუბარს ამჟამად თავს ავარიდებთ, რადგან ისინი ანემიის ჩამოყალიბებაში არ მონაწილეობენ. ასე რომ, ანემია სხვა არაფერია, თუ არა სისხლში ჰემოგლობინისა და`ან ერითროციტების რაოდენობის შემცირება. ამის გამო ორგანოებსა და ქსოვილებს სათანადო რაოდენობის ჟანგბადი ვეღარ მიეწოდება, რაც, თავისთავად ცხადია, ნეგატიურად აისახება მათ მუშაობაზე. დადგენილია, რომ ანემიის ალბათობას რამდენიმე ფაქტორი ზრდის. მათგან აღსანიშნავია ერთფეროვანი, ვეგეტარიანული კვება, ძლიერი ფაღარათით მიმდინარე ნაწლავთა დაავადებები, უხვი მენსტრუაცია, ორსულობა, ქრონიკული ანთებითი დაავადებები, ანემიის ოჯახური ისტორია ანუ ამ პათოლოგიის შემთხვევები სისხლით ნათესავებში. თუ გაქვთ ანემიის სიმპტომები ან მისი აღმოცენების რისკი, აუცილებლად მიმართეთ ექიმს, რათა დიაგნოზი დროულად დაისვას და სათანადო მკურნალობა დაინიშნოს. ერითროციტების ფუნქციის დაკნინებას სხვადასხვა მიზეზი იწვევს. შესაბამისად, ანემიაც სხვადასხვა ტიპისაა. განასხვავებენ რკინადეფიციტურ, ვიტამინ B12-დეფიციტურ, ფოლიუმის მჟავას დეფიციტით გამოწვეულ, ჰემოლიზურ, აპლაზიურ ანემიებს. კლინიკურ პრაქტიკაში ყველაზე ხშირად რკინადეფიციტური ანემია გვხვდება.
რკინა მაინც რკინაა
რკინა არა მარტო ბუნებაში, არამედ ჩვენს ორგანიზმშიც მოიპოვება. არ იფიქროთ, გვამძიმებდეს. პირიქით, როდესაც ეს ელემენტი გვაკლია, სწორედ მაშინ ვგრძნობთ თავს ცუდად. ლოგიკურია: მისი დეფიციტი ორგანიზმს ზიანს რომ არ აყენებდეს, ექიმები იმის ძიებაში არ იქნებოდნენ, როგორ შეევსოთ ნაკლოვანება. რკინის დეფიციტი მთელ მსოფლიოში ერთ-ერთ უდიდეს პრობლემად მიიჩნევა. თქვენ წარმოიდგინეთ, შეძლებულ სოციალურ ფენაშიც საკმაოდ არის გავრცელებული და თითქმის ყველა ასაკში გვხვდება. 
ამერიკის შეერთებული შტატების მონაცემებით, რკინის დეფიციტი ყოველ მეხუთე ქალსა და ორსულთა ნახევარს აღენიშნება. სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, ბოლო ხანს რკინადეფიციტური ანემიით ავადობამ საქართველოშიც მოიმატა. რამდენიმე წლის წინ ჩატარებულმა გამოკვლევამ ასეთი შედეგი აჩვენა: თუ 1985-90 წლებში რკინადეფიციტური ანემიის ხვედრითი წილი მოზრდილებში მხოლოდ 1,6% იყო, 2000 წლისთვის ამ მაჩვენებელმა 25%-ს მიაღწია. კიდევ უფრო სავალალო მდგომარეობაა ბავშვებში – 90-იან წლებში ანემიის ეს ფორმა დაუდგინეს ბავშვთა 5,4%-ს, ათი წლის შემდეგ კი რკინადეფიციტური ანემიის წილად 21, 5% მოდის, ესე იგი ყოველი 100 ბავშვიდან 21-ს რკინა აკლია.
საქართველოში რკინის დეფიციტით გამოწვეული ანემიების გავრცელებაში დამნაშავე უმთავრესად საკვებით მისი ათვისების შეფერხებაა. ამ პრობლემის აღმოფხვრა კი მხოლოდ და მხოლოდ ინდივიდუალურ დონეზე, რკინის პრეპარატებისა და რკინით გაჯერებული საკვების მიღებით, ძნელია. ამიტომ არის, რომ ამ დაავადებასთან ბრძოლის ერთ-ერთი სტრატეგია ფართო მოხმარების საკვები პროდუქტების რკინით გამდიდრებას ისახავს მიზნად.
სად იმალება და ქრება რკინა
რკინა მხოლოდ ჰემოგლობინში როდია; ეს ელემენტი ორგანიზმში სამ უბანზეა გადანაწილებული: დეპო ორგანოებში ანუ იქ, სადაც მარაგად ინახება (ძვლის ტვინი, ღვიძლი...), სხვა ქსოვილებსა და ერითროციტებში. რკინის დეფიციტის დროს ამ ელემენტს პირველად დეპო ორგანოები კარგავს. ამ მდგომარეობას მედიცინაში რკინის პრელატენტური დეფიციტი ეწოდება. ამის შემდეგ ვითარდება ლატენტური დეფიციტი – რკინის გაცემას იწყებს ქსოვილები: ცენტრალური ნერვული სისტემა, კუნთები, ფერმენტები, თმა, ფრჩხილები, კანი. თუ ამ დროისთვის  ორგანიზმს რკინა ეგზოგენურად (გარედან, საკვებისა და რკინის პრეპარატების მეშვეობით) არ მივაწოდეთ, ყალიბდება რკინის აშკარა დეფიციტი ანუ რკინადეფიციტური ანემია.
ცნება “რკინადეფიციტური მდგომარეობა” რკინის ლატენტური დეფიციტისა და რკინადეფიციტური ანემიის ერთობლიობას გულისხმობს. რკინის ლატენტურ დეფიციტზე მაშინ ვსაუბრობთ, როცა ჰემოგლობინისა და ერითროციტების მაჩვენებელი ჯერ კიდევ ნორმის ფარგლებშია, მაგრამ რკინის ქსოვილოვანი დეფიციტის მოვლენები უკვე აშკარაა.
რკინადეფიციტური ანემია ორგანიზმში რკინის შემცველობის დაქვეითებას უკავშირდება. ამის მიზეზი კი შეიძლება იყოს:
. ქრონიკული სისხლდენა გინეკოლოგიური, ონკოლოგიური პათოლოგიების, კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადების, ბუასილის დროს;
. საკვების მეშვეობით რკინის არასაკმარისი მიღება;
. რკინის მომეტებული ხარჯვა აქტიური ზრდისა და სქესობრივი მომწიფების პერიოდში, ასევე – ორსულობის, ლაქტაციის, სპორტითა და ფიზიკური შრომით ჭარბი დატვირთვის დროს; 
. ბავშვის დაბადებისას რკინის არასაკმარისი მარაგი ან ლაქტაციისას (ძუძუს წოვებისას) მისი არასაკმარისი რაოდენობით მიღება; 
. რკინის შეწოვის დარღვევა კუჭის ოპერაციის ან ნაწლავთა დაავადებების შედეგად;
. რკინის ტრანსპორტირების (გადატანის) დარღვევა ამ პროცესში მონაწილე ფერმენტების დეფიციტის შედეგად.
არც ის არის გამორიცხული, რკინადეფიციტური ანემიის ჩამოყალიბება რამდენიმე ფაქტორის ერთობლივმა მოქმედებამ გამოიწვიოს.
ვამხელთ დეფიციტს
რკინადეფიციტური ანემია, სხვა ანემიების მსგავსად, კლინიკურად შესაძლოა არასპეციფიკური სიმპტომებით გამოვლინდეს, რომლებიც სისხლში ჰემოგლობინისა და ერითროციტების შემცველობის დაქვეითებას უკავშირდება. ეს სიმპტომებია: კანისა და ლორწოვანი გარსების სიფითრე, საერთო სისუსტე, თავბრუხვევა, თავის ტკივილი, ყურების შუილი, გულისცემის გახშირება, ჰაერის უკმარისობა, ქოშინი, ძილიანობა, გონებრივი და ფიზიკური შრომის უნარის დაქვეითება, მჩხვლეტი ტკივილი გულის არეში. ხშირად დაავადება ნელა ვითარდება, ამიტომ ადამიანი მდგომარეობას ეგუება და მხოლოდ ღრმა ანემიის შემთხვევაში თუ მიმართავს ექიმს.
გარდა ამისა, შესაძლოა ყურადღება მიიპყროს უშუალოდ რკინის დეფიციტთან დაკავშირებულმა სიმპტომებმაც – კანის სიმშრალემ, პირის კუთხეების დახეთქვამ, თმის ბოლოების გაყოფამ, ფრჩხილების გათხელებამ, განშრევებამ, მტვრევადობამ და კოვზისებრმა ჩადრეკამ, მადის დაქვეითებამ, ყლაპვის გაძნელებამ, შეკრულობამ ან დიარეამ, გლოსიტმა – წითელი ფერის, შეშუპებულმა, მტკივნეულმა ენამ, ენის წვამ. დამახასიათებელია გემოვნების გაუკუღმართება – ადამიანს ცარცის, მიწის, უმი ხორცის ფარშის ჭამის სურვილი უჩნდება. ხშირია აცეტონის, ბენზინის და სხვა მსგავსი სუნების მიმართ უჩვეულო მიდრეკილებაც.
ანემიისთვის ტიპობრივია ლორწოვანისა და კანის სიფითრე, ზოგჯერ – მათი მომწვანო ელფერიც, რასაც ქლოროზს უწოდებენ. ამ პათოლოგიის დროს ადამიანი შესაძლოა უჩიოდეს შარდის შეუკავებლობას სიცილის, ხველის დროს, ზოგჯერ – ღამის შეუკავებლობასაც. რკინადეფიციტური ანემიის აღმოსაჩენად, უპირველეს ყოვლისა, ტარდება სისხლის საერთო ანალიზი, რომელიც სისხლში ჰემოგლობინისა და  ერითროციტების შემცველობის დაქვეითებას ავლენს. უნდა ითქვას, რომ ამ დროს ძირითადად მაინც ჰემოგლობინის შემცირება აღინიშნება. ხშირად ყურადღებას იპყრობს ერითროციტების ზომის შემცირებაც – ასეთი უჯრედები სპეციალური ლაბორატორიული საღებავით უფრო ბაცად იღებება. თანამედროვე აპარატურის წყალობით სისხლის საერთო ანალიზი გვაწვდის რკინადეფიციტური ანემიისთვის დამახასიათებელ სხვა მნიშვნელოვან ინფორმაციასაც, თუმცა მისი დეტალური განხილვა ამჯერად შორს წაგვიყვანს.
რკინის დეფიციტის გამოსავლენად განისაზღვრება შრატში რკინის, ფერიტინის (ორგანიზმში რკინის მარაგის მთავარი მაჩვენებლის) შემცველობა და სხვა მნიშვნელოვანი მაჩვენებლები. საზოგადოდ, ფერიტინის ოდენობის დაქვეითება რკინადეფიციტური ანემიის ტიპური ნიშანია. რკინადეფიციტური ანემიის დიაგნოსტიკა რთული არ არის. საქმე ის გახლავთ, რომ იგი დამოუკიდებელ დაავადებად არ მიიჩნევა – მხოლოდ სინდრომია, რომლითაც ზოგიერთი სხვა პათოლოგია რთულდება. საბედნიეროდ, ამ პათოლოგიების დიდი ნაწილი იკურნება. ასე რომ, რკინადეფიციტური ანემიის მიზეზის დადგენას უმთავრესი მნიშვნელობა აქვს, მიუხედავად იმისა, რომ დიაგნოსტიკის პროცესი ძლიერ შრომატევადია.
ხანდახან სისხლის კარგვა იმდენად თვალსაჩინოა, რომ პაციენტი ამჩნევს შარდის ფერის ცვლილებას ან განავალში სისხლის არსებობას. სისხლდენის შედეგად ზოგჯერ განავალი კუპრისმაგვარ შესახედაობას იღებს. ასეთ შემთხვევებში ექიმი იღებს განსაზღვრულ ორიენტირს, რომელიც უჩვენებს, რა მიმართულებით უნდა ჩატარდეს კვლევა. თუმცა სისხლის კარგვის მიზეზი ყოველთვის აშკარა არ არის. ასეთ დროს ტარდება განავლის გამოკვლევა ფარულ სისხლდენაზე. სისხლდენის დადასტურება ნიშნავს, რომ ის კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან იკარგება. საბოლოო მიზეზის დასადგენად ხშირად აუცილებელი ხდება:
. გასტროსკოპია – სპეციალური ხელსაწყოს მეშვეობით საყლაპავის, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის დათვალიერება. ამ გზით შესაძლოა აღმოაჩინონ სისხლმდენი წყლული, საყლაპავის დიაფრაგმული ხვრელის თიაქარი;
. კოლონოსკოპია – სპეციალური ხელსაწყოს მეშვეობით მსხვილი ნაწლავის დათვალიერება. ამ გზით მსხვილი ნაწლავიდან სისხლდენის მიზეზს ადგენენ.
ვაშლი თუ ბროწეული?
რკინით მდიდარი საკვების მიღება სასარგებლოა რკინადეფიციტური ანემიის პროფილაქტიკისთვის, მაგრამ ხაზგასმით უნდა ითქვას, რომ როცა ანემია ჩამოყალიბებულია, დეფიციტის მხოლოდ და მხოლოდ საკვებით შევსება, რა მდიდარიც უნდა იყოს ის რკინით, შეუძლებელია. ასეთ დროს აუცილებელია რკინის პრეპარატების სათანადო დოზითა და  ხანგრძლივობით დანიშვნა. აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ რკინის ათვისება ყველაზე იოლად ცხოველური საკვებიდან ხდება, ასე რომ, კილოგრამობით ვაშლი და ბროწეული გაცილებით ნაკლებ ეფექტს გამოიღებს, ვიდრე ერთი ნაჭერი საქონლის ხორცი. ასი გრამი ვაშლი 2,5 მგ რკინას შეიცავს; ცუდი ის არის, რომ ორგანიზმი აქედან მხოლოდ 3%-ს ითვისებს, რაც, თავისთავად ცხადია, დეფიციტს ვერ შეავსებს, ამიტომ ანემიისგან განსაკურნებლად ადამიანს რამდენი ვაშლის, ჭარხლისა თუ ბროწეულის წვენიც არ უნდა ვასვათ, ჩვენი ძალისხმევა ამაო იქნება. თუმცა მცენარეული საკვები მაინც სასარგებლოა: იგი ორგანიზმს აწვდის ვიტამინებს, რომლებიც რკინის შეწოვას აუმჯობესებს.
რკინადეფიციტური ანემიის სამკურნალოდ აუცილებელია რკინის შემცველი პრეპარატების მიღება. ამ დროს უპირატესობა ენიჭება პერორალურ (ტაბლეტირებულ) ფორმას, ვინაიდან ეს არის რკინის მიღების ფიზიოლოგიური ანუ ბუნებრივი გზა. ამასთანავე, დადგენილია, რომ ინექციების (ნემსების) მეშვეობით რკინის მიწოდებისას მისი შემცველობა ნელა რეგულირდება. რკინის პრეპარატების საინექციო ფორმების დანიშვნა მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში – კუჭ-ნაწლავის პათოლოგიების დროს – არის მიზანშეწონილი.
დაიხსომეთ:
. რკინადეფიციტური ანემიის დროს B12 ვიტამინის მიღება არ შეიძლება – იგი საგრძნობლად აფერხებს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან რკინის შეწოვას. 
. მართალია, მკურნალობის შემთხვევაში ჰემოგლობინის დონე მალე უბრუნდება ნორმას, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ანემია განკურნებულია. თერაპია კიდევ რამდენიმე (დაახლოებით 4-5) თვე უნდა გაგრძელდეს. სხვაგვარად ანემია ისევ განვითარდება.
. მედიკამენტურ მკურნალობასთან ერთად აუცილებელია კვების კორექცია. ბავშვის მენიუ რკინით მდიდარი და იმავდროულად იოლად ასათვისებელი უნდა იყოს.
გაითვალისწინეთ, რომ:
. რკინის შეწოვას აქვეითებს: ანტაციდები, ენტეროსორბენტები, კარბონატები,  ლევომიცეტინი, ფიტინი, ტეტრაციკლინი, ოქსალატები, რძე, უჯრედისი, ცხიმები, კალციუმის მარილები, ჩაის ტანინი, კვერცხის ცილა;
. ხელს უწყობს: ფრუქტოზა, სორბიტი, ქარვის მჟავა, ჩ ვიტამინი,  ალკოჰოლი, ღვინისა და ვაშლის ძმარი, ლიმონმჟავა, ამინომჟავები ჰისტიდინი, ლიზინი და ცისტეინი, ფორთოხლის წვენი.
კრიტიკული ასაკის პრობლემები
რკინადეფიციტური ანემია ძალიან ხშირად ორგანიზმის აქტიური ზრდის პერიოდში ვითარდება. ეს გასაგებიცაა: მზარდ ორგანიზმში ამ ელემენტის ბალანსი უფრო ნელა ივსება, ვიდრე იხარჯება. უმთავრესად სწორედ ამიტომ ემართება მოზარდთა უმრავლესობას რკინადეფიციტური ანემია, თანაც გოგონებს – 10-ჯერ უფრო ხშირად, ვიდრე ვაჟებს. როგორც ჩანს, მენსტრუალური სისხლდენის შედეგად ორგანიზმი ბევრ რკინას კარგავს. ამერიკელებმა ისიც კი გამოთვალეს, რომ თინეიჯერი გოგონების 75% სათანადოდ არ იკვებება, მაშინ როცა ვაჟების მხოლოდ 17% “შიმშილობს”.
როგორც ექიმი და ტეხასის უნივერსიტეტის პროფესორი ლოიდ ვან ვინკლი აღნიშნავს, საფრთხე უმთავრესად იმ გოგონებს ემუქრებათ, რომლებსაც გარდატეხის ასაკში უხვი მენსტრუაციული სისხლდენა აქვთ. ცნობისათვის: ასეთი სისხლდენა ამერიკელი ქალების 10%-ს აღენიშნება. ამას ისიც ემატება, რომ მოზარდი გოგონებიხშირად არ ამხელენ, რომ მენსტრუალური ციკლი არცთუ მოწესრიგებული აქვთ – ამაზე საუბრისა რცხვენიათ. ყველაფერთან ერთად, მრავალ თინეიჯერს არამც და არამც არ სურს კვების რეჟიმის შესახებ საუბარი – რკინით გაჯერებული დიეტა, რომელიც უპირატესად ხორცეულს შეიცავს, დახვეწილი ფორმების მოსისხლე მტრად მიიჩნევა.
რკინადეფიციტური ანემიის განვითარების ალბათობა იზრდება, როდესაც მოზარდი გოგონა:
. ხორცს იშვიათად ჭამს ან საერთოდ არ მიირთმევს;
. დიეტას იცავს და მკვეთრად იკლებს წონას;
. არ საუზმობს, არ სადილობს ან არ ვახშმობს;
. მენსტრუაციის დროს უხვად კარგავს სისხლს;
. სწრაფად იზრდება;
. მისდევს სპორტს და ფიზიკურად მეტისმეტად იტვირთება.
რკინის დღიური ნორმა სასკოლო ასაკის ბავშვებისთვის
ასაკი (წლები)     რკინა (მგ)
4-8        10
9-13        8
14-18     11 (ვაჟებისთვის); 15 (გოგონებისთვის)
ამერიკაში შეამჩნიეს, რომ მოზარდები, რომლებსაც დაბალი აკადემიური მაჩვენებლები ჰქონდათ (უჭირდათ მასალის ათვისება-დამახსოვრება, მათემატიკური ამოცანების ამოხსნა...), უმეტესად რკინადეფიციტური ანემიით იყვნენ დაავადებულნი. ამერიკელებმა ცდაც კი ჩაატარეს და აღმოაჩინეს, რომ “ჩამორჩენილმა” მოსწავლე გოგონებმა, რომლებმაც რკინის პრეპარატების აქტიური მიღება და რკინით მდიდარი საკვების ჭამა დაიწყეს, საგრძნობლად გაიუმჯობესეს აკადემიური მაჩვენებლები.
მოზარდ გოგონებში ანემიის დასაძლევად საუკეთესო საშუალება რკინით მდიდარი საკვების მიღებაა, მაგრამ თუ რაიმე მოსაზრებით (თუნდაც ვეგეტარიანელობის გამო) თინეიჯერი თავს არიდებს ცხოველურ საკვებს, გირჩევთ, რკინის შემცველი მულტივიტამინების კომპლექსი შესთავაზოთ. თუ მოზარდს რკინის დეფიციტი აქვს, სასურველია მიიღოს 60 მგ რკინა დღეში 1-2-ჯერ. ეს სტანდარტული დოზაა, თუმცა ზოგჯერ ისიც არ კმარა ანემიის აღმოსაფხვრელად. ამ შემთხვევაში აუცილებელია ექიმის კონსულტაცია.
ანემია მთელი ცხრა თვე
ანემიამ სიცოცხლის ნებისმიერ ეტაპზე შეიძლება შემოგვიტიოს. საკმარისია, თვალი მოუხუჭო, რომ სისხლნაკლებობაც არ დააყოვნებს. თუმცა ქალის ცხოვრებაში არის ეტაპი, როდესაც ანემია ერთგვარად ბუნებრივ მოვლენად იქცევა. ასეთი დროა ორსულობა. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ამ მეტად საპასუხისმგებლო პერიოდში ქალი ანემიას შეეგუოს და მის დასამარცხებლად არაფერი იღონოს.
გვჭირდება რკინა
ორსულობის დროს უმთავრესად რკინადეფიციტური ანემია ვითარდება, თუმცა რამდენადმე განსხვავებული მექანიზმით: ქალის ორგანიზმი ორსულობის დროს მეტი მოცულობის სისხლს წარმოქმნის, ძირითადად – პლაზმის ხარჯზე. მიზეზი იოლი მისახვედრია: სისხლი დედიკომ თავის სხეულში მობინადრე პაწიასაც უნდა უწილადოს. ამიტომ არის, რომ ორსულობისას სისხლის მოცულობა ხშირად მთელი 50%-ით იზრდება.
მეტი მოცულობის სისხლს მეტი რკინა სჭირდება, რათა მეტი ჰემოგლობინი წარმოქმნას და, შესაბამისად, მეტი ჟანგბადის ტრანსპორტირება შეძლოს. სამწუხაროდ, ქალის ორგანიზმში, როოგრ წესი, არ არის იმდენი რკინა, რომ მზარდი მოთხოვნილება დააკმაყოფილოს. ამასთან ერთად, ამ ელემენტს ბავშვის ორგანიზმი და პლაცენტაც ითხოვს. ისიც გაითვალისწინეთ, რომ რკინაზე მოთხოვნილება მეორე და მესამე ტრიმესტრში უფრო მეტად იზრდება და ანემიაც უფრო მეტად მძიმდება.
თუ რკინის დეფიციტის მიზეზი მხოლოდ და მხოლოდ სისხლის მოცულობის მატებაა, ანემია მსუბუქია, მაგრამ თუ “ფიზიოლოგიურ” სისხლნაკლებობას სხვა პათოლოგიური პროცესებიც დაერთო, – მაგალითად, ძლიერი ტოქსიკოზი, – ანემია უფრო მძიმედ მიმდინარეობს.
ანემია უმთავრესად იმ ქალებს ემართებათ, რომლებსაც:
. ორსულობიდან ორსულობამდე შუალედი მეტისმეტად მოკლე, ერთ წელიწადზე ნაკლები ჰქონდათ;
. მუცლით ტყუპ  ნაყოფს ატარებენ;
. აქვთ ორსულთა გესტოზი (ტოქსიკოზი) და ხშირად აღებინებთ, განსაკუთრებით – დილაობით;
. აქვთ რკინის დეფიციტი, რადგან არ იღებენ ამ ელემენტით მდიდარ საკვებს;
. დაორსულებამდე ჰქონდათ უხვი მენსტრუალური სისხლდენა.
კიდევ რა
ორსულებს უმთავრესად რკინადეფიციტური ანემია ემართებათ, თუმცა არც ფოლიუმდეფიციტური და ვიტამინ B12-ის დეფიციტით გამოწვეული ანემიებია გამორიცხული.
თუ ანემია ნებაზე მივუშვით და არ ვიმკურნალეთ, მოსალოდნელია:
. ნაადრევი მშობიარობა;
. მცირე წონის ახალშობილის დაბადება;
. მშობიარობის შემდგომი დეპრესია. გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ მშობიარობის შემდეგ დეპრესია უმეტესად იმ ქალებს ეუფლება, რომლებიც ორსულობისას რკინის დეფიციტს განიცდიდნენ.
თუ ქალმა მშობიარობის დროს ბევრი სისხლი დაკარგა, შესაძლოა მძიმე ანემია განუვითარდეს და სისხლის გადასხმა დასჭირდეს.
ფოლიუმის მჟავას დეფიციტის შემთხვევაში, გარდა ნაადრევი მშობიარობისა და წონანაკლული ახალშობილის დაბადებისა, მოსალოდნელია, ბავშვს ნერვული სისტემის მძიმე თანდაყოლილი დაზიანება – ნერვული მილის დეფექტი (სპინა ბიფიდა) აღმოაჩნდეს.
B12 ვიტამინის დეფიციტიც ხშირად უწყობს ხელს მუცლადყოფნის პერიოდში ნერვული სისტემის დეფექტის განვითარებას.

ორსულობის დროს ანემიაზე მიუთითებს:
. კანის და ტუჩების ძლიერი სიფითრე;
. საერთო სისუსტე, იოლად დაღლა;
. თავბრუხვევა;
. ჰაერის უკმარისობა;
. გულისცემის აჩქარება;
. კონცენტრაციის უნარის დაქვეითება;
. მადის გაუკუღმართება და ისეთი ნივთიერებებისკენ ლტოლვა, როგორიცაა ცარცი, თიხა, ყინული... ამ შემთხვევაში ორსულს ვურჩევთ, ექიმს მიმართოს.
აქვე უნდა ითქვას, რომ ანემია ყოველთვის არ ვლინდება ზემოთ ჩამოთვლილი ნიშნებით. ისიც შესაძლოა, ზემოხსენებული სიმპტომები სულ სხვა დაავადების ნიშანი იყოს. ასე რომ, ანემიის გამოსავლენად გირჩევთ რეგულარულად ჩაიტაროთ სისხლის რუტინული გამოკვლევა.
ვავლენთ, ვააშკარავებთ
ანემიის გამოსავლენად თავდაპირველად სისხლის საერთო ანალიზი კეთდება. ამ გამოკვლევას ექიმი ორსულს კონსულტაციაში პირველივე ვიზიტის დროს უნიშნავს. ანემიის არსებობა-არარსებობაზე ინფორმაციას ჰემოგლობინის დონე გვაწვდის.
არანაკლებ მნიშვნელოვანია ჰემატიკრიტის განსაზღვრაც – ამ გზით ვადგენთ, როგორია ერტითროციტების პროცენტული მაჩვენებელი სისხლის პლაზმის განსაზღვრულ ულუფაში.
სისხლის ანალიზი მეტად მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით – ორსულობის დასაწყისში, როდესაც ანემია ეს-ესაა იღებს სტარტს და მისი ნიშნები ჯერ კიდევ შეუმჩნეველია. თუ ორსულობის საწყის ეტაპზე ანემია არ გამოვლინდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არც შემდგომ შეგვაწუხებს, ამიტომ სისხლისთვის თვალყურის დევნება მომდევნო თვეებშიც არის საჭირო.
ვებრძვით დეფიციტს
თუ ორსულს ანემია აღმოაჩნდა, ექიმი რკინის პრეპარატების მიღებას ურჩევს. დოზა ანემიის სიმძიმეზეა დამოკიდებული. უმეტესად დღეში 60-დან 120 მგ რკინა ინიშნება.
გაითვალისწინეთ: პრეპარატის ანოტაციაში ან შეფუთვაზე მითითებული დოზა უმთავრესად რკინის შემცველობის მაჩვენებელია – დამატებითი ნივთიერებების ოდენობას არ ითვალისწინებს, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ანოტაციაში რკინის ნაერთის მოცულობაა მითითებული. მაგალითად, რკინის პრეპარატი ხშირად რკინის სულფატის სახით იწარმოება; ამის კვალობაზე, შეფუთვაზე შესაძლოა მითითებული იყოს არა რკინის, არამედ მისი ამ მარილოვანი ნაერთის შემცველობა. რკინის სულფატის დღიური ნორმა 325 მილიგრამია და 60 მგ რკინას შეიცავს. იშვიათად, მაგრამ მაინც გამოიყენება რკინის გლუკონატი, რომლის 300 მილიგრამი 35 მგ რკინას შეიცავს, და რკინის ფუმარატი, რომლის 325 მილიგრამში 105 მგ რკინაა.
საზოგადოდ, რკინის უკეთ ათვისებისთვის სასურველია პრეპარატის მშიერ კუჭზე დალევა და ისიც შეიძლება წყლის ნაცვლად ფორთოხლის წვენი დააყოლოთ – ჩ ვიტამინ ხომ რკინის ათვისებაში ეხმარება ორგანიზმს. არ არის სასურველი რკინის პრეპარატის დალევა რძით, ჩაით და ყავით. რკინის პრეპარატები პატარებისთვის მიუწვდომელ ადგილას უნდა შეინახოთ, რადგან მოზრდილი ადამიანის დოზა ბავშვისთვის შესაძლოა ტოქსიკურიც კი აღმოჩნდეს. საზოგადოდ კი, სასურველია, დიდებმაც ზუსტად დაიცვან რკინის პრეპარატის დოზირება. თუ რკინის პრეპარატის დოზას გადააჭარბეთ, ამან შესაძლოა კუჭ-ნაწლავის გაღიზიანება, შეკრულობა, გულძმარვა, გულისრევის შეგრძნება, პირღებინება და დიარეაც კი გამოიწვიოს.
ეცადეთ, რკინის პრეპარატი დღის სხვადასხვა მონაკვეთში მიიღოთ და დააკვირდეთ, რა ჯობს. მაგალითად, თუ პრეპარატი კუჭს გიღიზიანებთ და გულძმარვას იწვევს, უმჯობესია, ძილის წინ მის მიღებას ერიდოთ, რადგან წოლისას დისკომფორტი უფრო საგრძნობია. გარდა რკინის პრეპარატებისა, ექიმი ორსულს რკინით მდიდარი საკვების (ხორცის, კვერცხისა და რძის ნაწარმის) მიღებასაც ურჩევს.
თავის დასაცავად
რკინის დეფიციტის თავიდან ასაცილებლად ეცადეთ მიირთვათ ამ ელემენტით მდიდარი საკვები: მჭლე ხორცი, ფრინველის ხორცი, თევზი, მწვანეფოთლოვანი ბოსტნეული, ფორტიფიცირებული ფქვილისგან გამომცხვარი პური, მარცვლეული, პარკოსნები, თხილეული, მზესუმზირა, კვერცხი;
C ვიტამინით მოგამარაგებთ ციტრუსები (წვენიც), კივი, მარწყვი, პომიდორი, ბულგარული წიწაკა.
ფოლიუმის მჟავას დეფიციტის პროფილაქტიკისთვის კი მწვანეფოთლოვან ბოსტნეულს, ციტრუსებს, ფორტიფიცირებულ პურს,  ხმელ პარკოსნებს მიეძალეთ.
რკინა საკვებში
შევთანხმდეთ: იმისთვის, რომ ორგანიზმი რკინის უკმარისობამ არ შეაწუხოს, ყოველდღიურად 10 მგ ეს ელემენტი მაინც უნდა მივაწოდოთ. აქვე იმასაც გეტყვით, რომ მარტო იმის ცოდნა, რომელი საკვები შეიცავს რკინას, არ კმარა. ამ ელემენტს სხვადასხვა საკვებიდან ორგანიზმი სხვადასხვანაირად ითვისებს. მეტსაც გეტყვით – თავად რკინა არსებობს საკვებში სხვადასხვა ფორმით. მის ორ ძირითად ფორმას მეცნიერები პირობითად ჰემინურსა და არაჰემინურს უწოდებენ. უფრო იოლად ასათვისებელი და, ამის კვალობაზე, უფრო სასარგებლოც ჰემინური რკინაა, რომელიც უხვად არის ხამანწკებში, საქონლის ღვიძლსა და თირკმელში. საქონლისა და ფრინველის ხორციც, ისევე როგორც თევზი, საკმაოდ მდიდარია ჰემინური რკინით.
ბოლოდროინდელმა გამოკვლევამ, რომელიც მერილენდის უნივერსიტეტში ჩატარდა, დაადასტურა, რომ ჰემინური რკინა, გარდა იმისა, რომ თავად შესანიშნავად შეიწოვება ორგანიზმში, არაჰემინურის ათვისებასაც უწყობს ხელს.
იმავე უნივერსიტეტის მეცნიერთა მონაცემებით, რკინის დაახლოებით 60% ხორცში არაჰემინური სახითაა თავმოყრილი. ასეთივე რკინაა ბოსტნეულში, ხილში, პარკოსნებში, პურში, თხილეულში და ფორტიფიცირებულ მარცვლეულშიც. რკინით საკმაოდ მდიდარია კვერცხი და რძის ნაწარმიც, თუმცა მათში ჰემინური და არაჰემინური ფორმების თანაფარდობა ჯერჯერობით უცნობია.
გაკვრით უკვე ვახსენეთ, ახლა კი უფრო ვრცლად მოგახსენებთ იმ საკვების შესახებ, რომელიც ხელს უწყობს რკინის ათვისებას, განსაკუთრებით კი არაჰემინური რკინისას. ასეთია C ვიტამინით მდიდარი პროდუქტი: ციტრუსები, ნესვი, მარწყვი, ბროკოლი, თეთრთავა კომბოსტო, პომიდორი, რიბოფლავინით გაჯერებული რძის ნაწარმი.
შეერკინე საკვებს
მოდი, შევადგინოთ დღიური მენიუ, რომელიც რკინადეფიციტური და ვიტამინდეფიციტური ანემიის პროფილაქტიკაში დაგეხმარებათ.
. საუზმე: რკინით გამდიდრებული მარცვლეულის ბურბუშელა (მიუსლი, ჰერკულესი), 4 ჩ. კ. ქიშმიში, 1 ჭიქა ფორთოხლის წვენი. ასეთი საუზმის წყალობით თქვენი ორგანიზმი 13 მგ-მდე რკინას მიიღებს, რომლის ათვისებაშიც ფორთოხლის წვენში არსებული C ვიტამინი დაეხმარება.
დაიხსომეთ: ჩაი და ყავა კოფეინის შემცველობის გამო ხელს უშლის რკინის შეწოვას. ასე რომ, თუ რკინით მდიდარი დიეტის დაცვა განიზრახეთ, ამ სასმელებისგან ერთხანს თავის შეკავება მოგიხდებათ.
. ლანჩი: სენდვიჩი (რკინით გამიდრებული პურის ორი თხელი ნაჭერი და 85 გ მჭლე ხორცი), 1 ჭიქა თხლად დაჭრილი მარწყვი, სტაფილო და 1 ჭიქა ნაკლებცხიმიანი იოგურტი. ეს საკვები 5 მგ-მდე რკინას შეიცავს. გაითვალისწინეთ: თეთრი პური რკინის შეწოვას აფერხებს, ამიტომ გირჩევთ, ასეთი დიეტის დროს მასაც ერიდოთ.
. სადილი: 80-90 გ ქათმის ხორცი, საშუალოდ მოხარშული ან გამომცხვარი კარტოფილი 1 ჩ. კ. მაიონეზით, 1 ჭიქა ბარდით ან ლობიოთი და მოშუშული ბროკოლით. ეს სადილი ორგანიზმს 5-6 მგ-მდე რკინით. ნახევრად გამომცხვარი კარტოფილი და ბროკოლი ჩ ვიტამინის შემცველობის წყალობით რკინის ათვისებაში დაგეხმარებათ.
დიეტას პლუს რკინა
უკვე შევთანხმდით, რომ მკაცრი დიეტის დროს ანემია უფრო მეტად მძიმდება, მაგრამ როდესაც ქალს და, მით უმეტეს, ჯიუტ მოზარდ გოგონას არამც და არამც არ სურს ჩვეულ რაციონზე უარის თქმა, ისღა დაგვრჩენია, შიმშილობის იდეას შევეგუოთ და საკვებს რკინა შევაპაროთ.
ეს სტრატეგია რამდენიმე ეტაპად შეიძლება განვახორციელოთ:
I ეტაპი: დიეტის პარალელურად მიიღეთ რკინის პრეპარატი, რომელიც სასურველია ექიმის რჩევით იყიდოთ. 
II ეტაპი: დიეტა ეფექტური რომ იყოს, მენიუდან მხოლოდ პურისა და გამომცხვარი საკვების ამოღება არ კმარა; ყველაზე სწრაფ შედეგს ცხიმიანი ხორცის მჭლით ჩანაცვლება გამოიღებს. ასეთი ხორცი იმდენივე რკინას შეიცავს, რამდენსაც ცხიმიანი, ამდენად, რკინის დეფიციტიაღარ დაგვემუქრება, თანაც ასეთი ტაქტიკის წყალობით დღეში 500-ით ნაკლებ კალორიას მიიღებთ. საუკეთესოა ინდაურისა და ქათმის მჭლე, კანგაცლილი ხორცი. მუქი ხორცი რკინით შედარებით ღარიბია.  
III ეტაპი: უარი თქვით ჩიპსებსა და კანფეტებზე და, საზოგადოდ, ე.წ. ჯანკ-საკვებზე, რომელიც დროებით აცხრობს მადას. თუ სახელდახელოდ წახემსება განიზრახეთ, ჯობს, ყველი და პარკოსნები მიირთვათ. ცხიმმოხდილი რძის ნაწარმი საუკეთესოა მადის მოსატყუებლად, მაგრამ მასში რკინის შემცველობა არც ისე მაღალია.
IV ეტაპი: ეცადეთ, რკინით მდიდარი საკვები, მაგალითად, ქათმის, ინდაურის ხორცი, ლობიო, თხილი, ნუში, ნიგოზი, C ვიტამინით მდიდარ ხილსა და ბოსტნეულთან (ფორთოხალთან, ბროკოლთან, ბულგარულ წიწაკასთან) ერთად მიირთვათ.
V ეტაპი: დიეტას შეუხამეთ ვარჯიშიც. საუკეთესო შემთხვევაში, კვირაში 5 დღე, დღეში 45-60 წუთი უნდა ივარჯიშოთ. ამისთვის სავარჯიშო დარბაზში სიარული არ არის აუცილებელი; საკმარისია ფეხით სეირნობა, ძუნძული სკვერში, ცეკვა. 
ვავსებთ რკინის ლიმიტს
თუ ქალს მენსტრუაციის დროს უხვი სისხლდენა აქვს, გასაკვირი არ არის, ანემია განუვითარდეს. დაკარგული სისხლის აღსადგენად აუცილებელია ცოლებით, რკინით, B ვიტამინით, ვიტამინებით მდიდარი საკვებისგან შემდგარი დაბალანსებული რაციონი.
მენსტრუაციის პერიოდში გირჩევთ მიირთვათ:
. ზღვის პროდუქტები, საქონლისა და ფრინველის ხორცი. ეს საკვები შეიცავს ცილებს, B ვიტამინების მთელ კომპლექსს და, რაღა თქმა უნდა, რკინას. განსაკუთრებით მდიდარია ამ კომპონენტებით საქონლისა და ფრინველის ხორცი და ღორის ღვიძლი. მნიშვნელობა არ აქვს, ხორცი მსუქანია თუ მჭლე. ასე რომ, წონის კონტროლი არ გაგიჭირდებათ. მენიუში შეგიძლიათ ჩართოთ სოსისი, სარდინი და ხამანწკებიც. 
. მიკროელემენტებით გამდიდრებული პროდუქტები. ასეთია უმთავრესად მარცვლეული, რომელსაც ხშირად რთავენ დიეტურ რაციონში. ზოგიერთი სახის მიუსლი და ჰერკულესი 20 მგ-მდე რკინას შეიცავს, რაც, არც მეტი, არც ნაკლები, დღიური ნორმაა. ამერიკის შეერთებულ შტატებში ფორტიფიცირებულ საკვებში მიკრო- და მაკროელემენტების შემცველობას სურსათისა და მედიკამეტების ადმინისტრაცია მკაცრად აკონტროლებს და ასეთი პროდუქტები, როგორც წესი, გაჯერებულია ყველა ელემენტის დღიური ნორმით.
. პარკოსნები – ლობიო ერთ-ერთი ალტერნატიული საკვებია, რომელიც ხორცის მაგივრობას გაგიწევთ, თუმცა არა სრულყოფილად. იგივე შეიძლება ითქვას სხვა პარკოსნებზეც. ერთი ჭიქა ლობიო ან ბარდა რკინის დღიურ მოთხოვნილებას მხოლოდ 25 პროცენტით აკმაყოფილებს, ხოლო ფოლიუმის მჟავას დღიურ მოთხოვნილებას – 75 პროცენტით.
. მწვანე ბოსტნეული – ეს დაბალკალორიული საკვები ვიტამინებისა და მიკროელემენტების ნამდვილი საწყობია. ერთი ჭიქა მოხარშული ისპანახი რკინის დღიური ნორმის 40%-ს, ფოლიუმის მჟავას დღიური ნორმის 70%-ს და 5 გ ცილას შეიცავს. გარდა ამისა, მწვანეფოთლოვანი ბოსტნეული მდიდარია B2 ვიტამინით, რიბოფლავინითა და C ვიტამინით, რომლებიც ორგანიზმისთვის არანაკლებ მნიშვნელოვანია.