ღვიძლის ტრანსპლანტაციის სამედიცინო დეტალები

B VS C

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, C ჰეპატიტის ვირუსით მთელ მსოფლიოში 170 მილიონზე მეტი ადამიანია ინფიცირებული, ხოლო B ჰეპატიტის ვირუსით – ორ მილიარდზე მეტი. ეს თითქმის ათჯერ აღემატება C ჰეპატიტის გავრცელებას, თუმცა C ვირუსი გაცილებით ვერაგია: მალულად იპარება ორგანიზმში, – ხუთიდან ოთხ შემთხვევაში მასპინძელი ამას ვერ იგებს, – მყარად იკიდებს ფეხს ღვიძლის უჯრედებში და წასვლაზე აღარც კი ფიქრობს. B ვირუსი, მისგან განსხვავებით, აგრესიული და მყვირალაა, უცებ დაგიკარგავთ ხალისს და სტაფილოსავით გაგაყვითლებთ. სამაგიეროდ, თუ ზრდასრული და ჯანმრთელი ბრძანდებით, ასიდან 85-90 შემთხვევაში ეს შეხვედრა განკურნებით დასრულდება. სამწუხაროდ, დანარჩენი 10-15% არც ისე ცოტაა, როგორც ერთი შეხედვით შეიძლება მოგეჩვენოთ – სადღეისოდ მსოფლიოში 350 მილიონი კაცი ქრონიკული B ჰეპატიტით არის ავად.

ვირუსული ჰეპატიტი ქრონიკულად მიიჩნევა, თუ იმუნურმა ძალებმა დასნებოვნებიდან 6 თვის შემდეგაც ვერ შეძლეს ორგანიზმიდან ვირუსის გაძევება. ამ დროს თვითგანკურნების ალბათობა პრაქტიკულად არ არსებობს, ანთებითი პროცესი უფრო და უფრო მეტ უჯრედს სპობს და ნაწიბუროვანი ქსოვილით ანაცვლებს, ნაწიბურს კი ღვიძლის ფუნქციების შესრულება არ შეუძლია და ადამიანიც ამ უმნიშვნელოვანესი ორგანოს გარეშე რჩება.

თითქოს ციროზი არ კმაროდა – აღმოჩნდა, რომ ვირუსს ღვიძლის უჯრედების ავთვისებიანი გადაგვარებაც შესძლებია. ასე რომ, გამორიცხული არ არის, კიბომ უფრო ადრე მოგვიღოს ბოლო. ფაქტობრივად, ასეთია ქრონიკული ჰეპატიტის საბოლოო შედეგი, თუ, რა თქმა უნდა, საამისოდ დრო ეყო – ამ პროცესს საშუალოდ 10-დან 50 წლამდე სჭირდება.

 

სად არის ჩასაფრებული

დამიანია. ორივე ვირუსის საყვარელი გარემო ბიოლოგიური სითხეებია: სისხლი, ლიმფა, სპერმა, საშოს სეკრეტი, ნერწყვიც კი, – თუმცა ამ უკანასკნელში მისი კონცენტრაცია იმდენად მცირეა, რომ ინფიცირებისთვის, როგორც წესი, არ კმარა.B და C ჰეპატიტების წყარო დაავადებული ა

ვირუსი ყველაზე ადვილად სისხლის მეშვეობით ვრცელდება, უმთავრესად – ზიარი შპრიცის გამოყენებისას. ამიტომაც ავადდებიან ნარკომანები ასე ხშირად. საუკეთესო გამოსავალი, რა თქმა უნდა, ნარკოტიკებზე უარის თქმაა, მათ კი, ვინც ვერაფერით ელევა ამ დამღუპველ ჩვევას, შევახსენებთ, რომ ერთჯერადი შპრიცი საფრთხეს შეამცირებს, თუ, სახელის შესაბამისად, მხოლოდ ერთხელ გამოიყენებთ.

ნემსის შემთხვევითი ჩხვლეტა შესაძლოა სამე

დიცინო პერსონალის ინფიცირების მიზეზად იქცეს. გადაცემის კიდევ ერთი გზაა არასათანადოდ გასტერილებული სამედიცინო თუ კოსმეტიკური იარაღების გამოყენება. მით უმეტეს, რომ B ჰეპატიტის ვირუსი ერთ-ერთი ყველაზე გამძლე მიკროორგანიზმია: დუღილს რამდენიმე საათს უძლებს, 180°C-ზე კი მხოლოდ 30 წუთის შემდეგ კარგავს აქტივობას. C ასეთი გამძლეობით არ გამოირჩევა, მაგრამ თუ სიფრთხილეს მოადუნებთ, არც ის მოგერიდებათ.

სიფრთხილე ოჯახშიც საჭიროა. ჰეპატიტით დაავადებულს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს საკუთარი კბილის ჯაგრისი, სამართებელი, მაკრატელი. ინფიცირებულ ქალებს სიფრთხილე მართებთ მენსტრუაციის დღეებში ჰიგიენური საფენებისა თუ ტამპონების გადაყრისას. უბრალო ნაკაწრიც კი ოჯახის ყველა წევრმა ბაქტერიციდული ნივთიერებით უნდა დაიმუშაოს და პლასტირი დაიკრას.

სქესობრივი კონტაქტიც B ჰეპატიტის დროს უფრო სახიფათოა, თანაც ქალები უფრო ადვილად ავადდებიან. C ჰეპატიტის დროს რისკი სულ 3-5%-ს თუ შეადგენს. მეუღლისგან ინფიცირების რისკი თანაცხოვრების ყოველ წელს იზრდება, თუმცა ყოველთვის იბადება კითხვა, სქესობრივი გზით მოხდა ეს თუ ზემოთ ჩამოთვლილი მარტივი წესების დარღვევის გამო.

მაშ ასე, B და C ჰეპატიტის ვირუსები გადაეცემა:

* წამლების (წესისამებრ, ნარკოტიკების) ინ

* ვირუსით ინფიცირებული სისხლისა და მისი კომპონენტების გადასხმისას;ტრავენური მოხმარებისას ინფიცირებული სისხლით დაბინძურებული შპრიცის, ნემსისა და სხვა სამედიცინო ინსტრუმენტების მეშვეობით;

* ვირუსშემცველი დონორის ორგანოთა და ქსოვილთა ტრანსპლანტაციისას;

* სისხლთან პროფესიული კონტაქტისას;

* ინტრავენური წამლის მომხმარებელთან სქესობრივი ურთიერთობისას, თუმცა სტაბილურ პარტნიორებს შორის რისკი შედარებით დაბალია.

* ვირუსი ასევე გადაეცემა დაავადებული დედისგან ნაყოფს ორსულობისა და მშობიარობის დროს (5-7%).

რისკფაქტორებს განეკუთვნება ჰემოდიალიზი, ტატუირება და სხეულის პირსინგი.

HCV-ს გადაცემის დამატებითი რისკფაქტორია იმ საყოფაცხოვრებო ნივთებით სარგებლობა, რომელთა სისხლით დაბინძურების ალბათობა არსებობს: სამართებლით, კბილის ჯაგრისით და სხვა.

გაითვალისწინეთ, რომ ვირუსის გადაცემის გზის დადგენა ყოველთვის ვერ ხერხდება!

 

თანმხლები სირთულეები

მწვავე ჰეპატიტის სიმპტომური ფორმის დროს ავადმყოფთა უმეტესობას სხვადასხვა ინტენსივობის სიყვითლე აღენიშნება. გარდა ამისა, უჩივიან სისუსტეს, ადვილად დაღლას, უმადობას, დისკომფორტს მუცლის ღრუში, სიმძიმეს მარჯვენა ფერდქვეშ, ზოგჯერ – ტემპერატურის მატებას, შარდის გამუქებას, განავლის გაბაცებას, გულისრევის შეგრძნებას, ღებინებას. ჩივილები, რომელიც მეტ-ნაკლებად ყოველთვის ახლავს თან მწვავე C ჰეპატიტს, არის პროგრესირებადი საერთო სისუსტე და, შედარებით იშვიათად, უმადობა. მწვავე C ჰეპატიტის სიყვითლით მიმდინარე ფორმისას ზემოთ ჩამოთვლილი სხვა სიმპტომები უფრო ინტენსიურად არის გამოხატული.

ქრონიკული ჰეპატიტი შესაძლოა მიმდინარეობდეს ფარულად, პერიოდული გამწვავებით, ანდა განუწყვეტლივ პროგრესირებდეს. ლატენტური (ფარული) ფაზა შესაძლოა 15-20 წელიწადსაც კი გაგრძელდეს. ამ პერიოდში ინფიცირებული პრაქტიკულად ჯანმრთელია, არაფერი აწუხებს, კლინიკური მანიფესტაციის შემთხვევაში კი ავადმყოფები უჩივიან ადვილად დაღლას, სისუსტეს, შრომისუნარიანობის დაქვეითებას, წონის კლებას და სხვა.

დაავადება უმეტესად სიყვითლის გარეშე მიმდინარეობს. შესაძლოა, თან ახლდეს სუბფებრილიტეტი – სხეულის ტემპერატურის 37-38 ⁰C-მდე მომატება.

ღვიძლში ქრონიკულად მიმდინარე ანთებითი პროცესის შედეგად ვითარდება ღვიძლის ფიბროზი, რაც ღვიძლის ქსოვილში დიდი რაოდენობით კოლაგენის ჩალაგებით და მისი ელასტიკურობის დაქვეითებით გამოიხატება, თუმცა ღვიძლის სტრუქტურა და ფუნქციები ძირითადად შენარჩუნებულია. პროგრესირებადი ფიბროზის ფონზე ავადმყოფთა 20-40%-ს ინფიცირებიდან 20-30 წლის შემდეგ შესაძლოა განუვითარდეს ღვიძლის ტერმინალური დაავადებები: ღვიძლის ციროზი, ღვიძლუჯრედული კიბო და ღვიძლის უკმარისობა.

ღვიძლის ციროზი ქრონიკული ჰეპატიტის ერთ-ერთი მძიმე გართულებაა. ამ დროს დარღვეულია ღვიძლის სტრუქტურა და ძირითადი ფუნქციები, რაც ღვიძლის უკმარისობის განვითარების წინაპირობაა.

ჰეპატოცელულარული კარცინომა, იგივე ღვიძლუჯრედოვანი კიბო, ღვიძლის უჯრედებისგან განვითარებული ავთვისებიანი სიმსივნეა, რომელიც ათიდან რვა შემთხვევაში ღვიძლის ციროზით დავადებულებს ემარტებათ, თუმცა გამორიცხული არ არის, ღვიძლის ქრონიკული ანთების ფონზე ის ციროზის გარეშეც განვითარდეს.

ჰეპატოცელულარული კარცინომა სიხშირით მეხუთე ადგილზეა ავთვისებიან სიმსივნეებს შორის და სწრაფად პროგრესირებს.

B და C ჰეპატიტები გაცილებით სწრაფად პროგრესირებს იმუნოკომპრომეტირებულ (აივ ინფექცია`შიდსის მქონე) პირებთან. პროგრესირების ტემპი დამოკიდებულია ინფიცირების გზაზეც. მაგალითად, დაავადების სწრაფი პროგრესირება შეინიშნება პოსტტრანსფუზიული (სისხლის გადასხმის შედეგად) ინფიცირების შემთხვევაში.

ციროზის ჩამოყალიბებას განსაკუთრებით აჩქარებს ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება, ღვიძლის თანმხლები დაავადებები, სიმსუქნე. ცნობილია, რომ მამაკაცებთან დაავადება ქალებზე სწრაფად პროგრესირებს. მნიშვნელოვანია პაციენტის ასაკიც – რაც უფრო ზრდასრულ ასაკში მოხდება ინფიცირება, მით უფრო სწრაფად პროგრესირებს დაავადება.

 

ხსნა ვაქცინაშია?

სენის საბოლოო დამარცხებამდე ჯერ კიდევ შორია, თუმცა მედიცინამ ორივე ვირუსთან მიმართებით უკვე დიდ გამარჯვებას მიაღწია.

B ჰეპატიტს შეგვიძლია ისევე ავუკრძალოთ ჩვენს სიახლოვეს გამოჩენა, როგორც თავის დროზე ყვავილის გამომწვევს ავუკრძალეთ: არსებობს ეფექტური ვაქცინა, ასე რომ, მედიცინის მუშაკებს და ინფიცირებულთა ოჯახის წევრებს იოლად შეუძლიათ თავის დაცვა. მეტიც: თუ ახალშობილი სიცოცხლის პირველი 12 საათის განმავლობაში აიცრა, დედა ინფიცირებულიც რომ იყოს, დაავადება მაინც არ ემუქრება, ამიტომ, იმუნიზაციის ეროვნული კალენდრის მიხედვით, ყველა ახალდაბადებულს სამშობიაროშივე ცრიან.

C ჰეპატიტის საწინააღმდეგო ვაქცინის შექმნის ცდებს ნაყოფი ჯერჯერობით არ გამოუღია. სამაგიეროდ, მიაგნეს მკურნალობის ეფექტურ მეთოდს. ნებისმიერ ვირუსთან ბრძოლის გასაადვილებლად ორგანიზმი ინტერფერონს გამოიმუშავებს. ეს ცილა ორგანიზმს გარედანაც შეგვიძლია მივაწოდოთ, თუმცა ის სწრაფად იშლება და ვირუსს საშუალება ეძლევა, დრო იხელთოს და გამრავლდეს, ამიტომ გენური ინჟინერიით მიიღეს ინტერფერონის გამძლე ფორმა – ნემსის კვირაში ერთხელ გაკეთების შემთხვევაში სისხლში მისი სტაბილური კონცენტრაცია იქმნება. ამას ემატება მეორე წამალი, რომელიც ვირუსის გამრავლებას ხელს უშლის და ინტერფერონს მოქმედებას უადვილებს. თუ მკურნალობა დიდხანს (ნახევარი ან ერთი წელი) გაგრძელდა, შედეგი მართლაც შთამბეჭდავია: ვირუსის I გენოტიპის შემთხვევაში განკურნების ალბათობა 60%-ს უდრის, II-სა და III-ს შემთხვევაში კი 80%-ს აღემატება. ვიმეორებთ: განკურნებას, ვირუსის ორგანიზმიდან სრულ გამოძევებას ვგულისხმობთ და არა გამრავლების შეწყვეტას ან არააქტიურ ფორმაში გადასვლას. ამიტომ ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია უკვე თამამად აცხადებს, რომ C ჰეპატიტი იკურნება, თუმცა გააჩნია, რომელ სტადიაში დაიწყება მკურნალობა: რაც უფრო ცოტა ხანია, ვირუსის მასპინძელი ბრძანდებით, რაც უფრო ნაკლები ცვლილების გამოწვევა მოასწრო ღვიძლში მიკრობმა (ლაპარაკია წლებზე და არა დღეებზე ან თუნდაც კვირებზე), მით უფრო მეტია განკურნების შანსი.

 

მკურნალობა უკუნაჩვენებია დეკომპენსირებული ციროზის დროს, ასევე – ორსულებსა და ასაკოვან პაციენტებთან. სიფრთხილე უნდა გამოვიჩინოთ თანმხლები დაავადებების შემთხვევაში. ამ დროს მკურნალობის თაობაზე გადაწყვეტილებას ინდივიდუალურად იღებენ. მით უმეტეს, C ჰეპატიტის სამკურნალოდ გამოსაყენებელ პრეპარატებს მრავალი გვერდითი ეფექტი ახასიათებს: დეპრესია და ქცევის ცვლილებები, უძილობა, სისუსტე, ცხელება, თავის ტკივილი, კუნთებისა და სახსრების ტკივილი, ანემია გულისრევა, ღებინება, ფაღარათი, წონის კლება, გამონაყარი, კანის სიმშრალე, თმის ცვენა...

 

ერთი დაავადების ისტორია

სახელწოდება: A ჰეპატიტი, იგივე ბოტკინის დაავადება

გამომწვევი: ვირუსი.

გადაცემის გზა: ფეკალურ-ორალური ან საყოფაცხოვრებო-კონტაქტური (ადამიანი ინფიცირდება იმ საკვების, წყლის ან ნივთების მეშვეობით, სადაც მანამდე ავადმყოფის ფეკალური მასა მოხვდა)

საყვარელი ასაკი: 1-14 წელი

საინკუბაციო პერიოდი: 15-50 დღე

სიმპტომები: სიცხე 38-39 გრადუსამდე, ზოგჯერ მეტადაც იწევს. ავადმყოფი უჩივის უმადობას, ძილიანობას, თავის ტკივილს, გულისრევასა და ღებინებას, ყრუ ტკივილს მარჯვენა ფერდქვეშ. სიყვითლის გამოვლენამდე 1-2 დღით ადრე შარდი მუქდება. ამის შემდეგ ინფიცირებულს უყვი

თლდება სასა, სახე, სხეული, მოგვიანებით – კიდურები.

სიყვითლის გამოვლენისას განავალი ბაცდება, ავადმყოფის საერთო მდგომარეობა კი უმჯობესდება – უბრუნდება მადა და ხალისი.

A ჰეპატიტს ყოველთვის თან ახლავს ღვიძლის გადიდება, რასაც ექიმი ხელით გასინჯვისას იოლად გამოავლენს. დიდდება ელენთაც.

აღდგენის ანუ გამოჯანმრთელების პერიოდი 5-6 თვე გრძელდება. ამ დროს აღდგება დაზიანებულ ორგანოთა ფუნქციები, უპირველესად – ღვიძლისა.

იზოლაციის ხანგრძლივობა: ვირუსის გამოყოფას დაავადებული, ჩვეულებრივ, სიყვითლის პერიოდის დასაწყისისთვის წყვეტს და გადამდები აღარ არის, ამიტომ საკარანტინო ვადას ექიმი პაციენტის ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით ადგენს.

პრევენციის გზა: დაავადებულთან კონტაქტის თავიდან აცილება, ჰიგიენის წესების სრულყოფილი დაცვა

მოქმედების გეგმა: წოლითი რეჟიმი, დიეტა, სიმპტომური საშუალებები

 

ვინაიდან A ჰეპატიტი უპირატესად ბავშვობის ასაკში იჩენს თავს, მშობლებს ვთავაზობთ იმ სიმპტომების ჩამონათვალს, რომლებმაც მათ ექიმთან მისვლის აუცილებლობაზე უნდა მიანიშნოს:

* ღებინება ყოველი კვების ან სითხის მიღების შემდეგ;

* უარი საკვებისა და სითხის მიღებაზე;

* კრუნჩხვა;

* სუნთქვის გახშირება და გაძნელება (სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისთვის სუნთქვის გახშირებად ითვლება წუთში 40-ზე მეტი ჩასუნთქვა-ამოსუნთქვა, სასკოლო ასაკის ბავშვებისთვის – 30-ზე მეტი);

* ძილად მივარდნა და პასიურობა, კონტაქტზე უარის თქმა.

 

რა ხდება ღვიძლში

ღვიძლის ქსოვილს ვირუსებსა და ბაქტერიებთან ერთად ჭიაც ემტერება.

ალბათ გაგიგონიათ, რომ არსებობენ პარაზიტები, რომლებსაც ადამიანის ორგანოებში დაბუდება და გამრავლება უყვართ. ერთი მათგანი, რომელსაც ექინოკოკის სახელით ვიცნობთ, სწორედ ღვიძლის ქსოვილს ამჯობინებს და ექიმებს თავსატეხს უჩენს – სიმსივნური წარმონაქმნისგან მისი გარჩევა ყოველთვის არ არის ადვილი.

ექინოკოკი მოკრძალებული ზომის, სულ რამდენიმემილიმეტრიანი პარაზიტია, თუმცა მის მიერ გამოწვეულ დაავადებას მოკრძალებულს ნამდვილად ვერ დავარქმევთ. მასპინძლები, ჩვეულებრივ, მგელი, მელა, ტურა და შინაური ძაღლი არიან. დაავადებული ცხოველი განავალთან ერთად გამოყოფს ექინოკოკის ნაწილაკებსა და კვერცხებს, რომლებიც მიკროსკოპული ზომისაა და ნებისმიერ ზედაპირს შეიძლება მიეწებოს. თუ კვერცხი ადამიანს გადაეყლაპა, პარაზიტი განვითარებას უკვე მის ორგანიზმში დაიწყებს. ყველაზე ხშირად ის ღვიძლს ირჩევს, თუმცა სხვა შინაგან ორგანოებშიც შეიძლება დაიბუდოს. დაზიანებულ ორგანოში ყალიბდება სიმსივნისმაგვარი ცისტები (პარაზიტების თავებით სავსე ბუშტები), რომლებიც ნე-ნელა იზრდება და საკმაოდ დიდ მაჩვენებლებს აღწევს. განსაკუთრებული საფრთხე ბავშვებს ემუქრებათ ცხოველებთან თამაშის დროს – დაავადებულ ცხოველს ბეწვზე ხშირად აქვს მიკრული კვერცხები, ამიტომ მისი მოფერება და, მით უმეტეს, კოცნა ძალიან საშიშია.

გაითვალისწინეთ, ძაღლს არანაკლები მოვლა სჭირდება, ვიდრე ბავშვს. ის ყოველი გასეირნების შემდეგ უნდა დაბანოთ, 2-3 თვეში ერთხელ კი ვეტლაბორატორიაში წაიყვანოთ შესამოწმებლად და თუ საჭიროა, უმკურნალოთ. კიდევ ერთი პრობლემაა მაწანწალა ძაღლები, რომლებსაც ასევე სათანადო ყურადღება უნდა მიექცეს.

 

ზედმეტი ცხიმი

ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადება (მედიკოსები მას სტეატოჰეპატოზს უწოდებენ) უკანასკნელ ხანს მსოფლიოში ისე გახშირდა, რომ თამამად შეგვიძლია, მას ოცდამეერთე საუკუნის დაავადება ვუწოდოთ. ამ დროს ღვიძლის უჯრედებში, ჰეპატოციტებში, ჭარბად გროვდება ცხიმი.

სტეატოზი ხშირად ალკოჰოლის ზღვარგადასულ მოხმარებასთან ასოცირდება.

დაავადების მექანიზმი მარტივად ასე შეიძლება ავხსნათ: ღვიძლის უჯრედებში გროვდება ტრიგლიცერიდები და ცხიმის სხვა მოლეკულები, რაც ამ ორგანოს ფუნქციობას აფერხებს.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ სტეატოზს ერთი კონკრეტული მიზეზი არ გააჩნია – ის სხვადასხვა პათოლოგიური მდგომარეობის დროს იჩენს თავს, ამიტომ გაცილებით უპრიანი იქნება, თუ უშუალო მიზეზებზე კი არა, არამედ განვითარების ხელშემწყობ ფაქტორებზე ვისაუბრებთ, ასეთი ფაქტორი კი უამრავია.

ღვიძლის სტეატოზი მდუმარე დაავადებაა. ის დიდხანს უსიმპტომოდ ან მცირედ გამოხატული კლინიკური ნიშნებით მიმდინარეობს. პაციენტს დაავადების თაობაზე ეჭვს არაფერი უჩენს, განსაკუთრებით – ადრეულ სტადიაში, როცა ციროზი გამოხატული არ არის და ღვიძლის ფუნქციაც მეტ-ნაკლებად კომპენსირებულია.

ცხიმოვანი ჰეპატოზისთვის უმთავრესად არასპეცი

ფიკური სიმპტომებია დამახასიათებელი: სისუსტე, ადინამია, მარჯვენა ფერდქვეშა არეში პერიოდულად სიმძიმის ან ტკივილის შეგრძნება, შებერილობა, ნაწლავთა დისფუნქცია. ამ დროს ღვიძლი გადიდებულია, ზოგჯერ – ელენთაც. პროცესის პროგრესირებისას რამდენიმე წელიწადში შესაძლოა განვითარდეს ღვიძლის ციროზი შესაბამისი კლინიკური სიმპტომებით: უმადობით, წონის დაქვეითებით, სისხლძარღვთა გაგანიერებით, საყლაპავიდან სისხლდენით, კანისა და ლორწოვანის სიყვითლით, კანის ქავილით, ასციტით (მუცლის ღრუში სითხის დაგროვებით), ქვედა კიდურების შეშუპებით, მძიმე შემთხვევებში – ცნობიერების დარღვევით. ამერიკაში ჩატარებული კვლევები მოწმობს, რომ ცხიმოვანი ჰეპატოზი, C ჰეპატიტისა და ალკოჰოლური ჰეპატოზის შემდეგ, ციროზის ყველაზე გავრცელებული მიზეზია. ისიც სათქმელია, რომ ცხიმოვანი ჰეპატოზის დროს ციროზი ყოველთვის არ ვითარდება, – მედიცინაში ცნობილია შემთხვევები, როდესაც დაავადებამ პროგრესირება შეწყვიტა და ღვიძლი ყოველგვარი სამედიცინო ჩარევის გარეშე დაუბრუნდა თავდაპირველ მდგომარეობას.

ღვიძლის სტეატოზის სპეციფიკური თერაპია არ არსებობს, მკურნალობა უმთავრესად რისკფაქტორების მოდიფიცირებას გულისხმობს. ჭარბი წონის არსებობისას აუცილებელია კვების მოწესრიგება, წონის კონტროლი, ფიზიკური აქტივობა (ვარჯიში), ჰიპერგლიკემიისა და ლიპიდური სპექტრის რეგულირება.

 

დანაწიბურებული ღვიძლი

ციროზი შემაერთებელი ქსოვილის გამრავლებაა. ამ დროს ღვიძლის მუშა უჯრედებს დამხმარე უჯრედები ენაცვლება. წარმოიქმნება ნაწიბური, ისევე როგორც კანზე მძიმე დამწვრობის ან ღრმა ჭრილობის შეხორცების შემდეგ, თუმცა ის ღვიძლის ქსოვილს ვერ ცვლის – ვერ გამოიმუშავებს ცილებს, ვერ წმენდს სისხლს, ვერ ეხმარება ორგანიზმს ინფექციებთან ბრძოლასა თუ საჭმლის მონელებაში, ვერ ინახავს ენერგიას…

ციროზს ხალხი სპირტიანი სასმელების ჭარბ მოხმარებას უკავშირებს და სავსებით სამართლიანადაც: ალკოჰოლის დაშლა სწორედ ღვიძლს ევალება, მისი გაუვნებლების პროცესში კი თავადაც ზიანდება. და მაინც, ყოველთვის ერთსა და იმავე შედეგს როდი ვიღებთ. გამოთვლილია, რომ იმ ადამიანთა მესამედს, ვინც 15 წლისა და უფრო მეტი ხნის განმავლობაში ყოველდღე 200-450 გ მაგარ (ან ეკვივალენტური ოდენობის სუსტ) ალკოჰოლიან სასმელს იღებს, ციროზი ემართება, მესამედს – ცხიმოვანი ჰეპატოზი, დანარჩენებს ღვიძლი კი მხოლოდ უმნიშვნელოდ უზიანდებათ, თუმცა ციროზისგან არც ის არის დაზღვეული, ვინც ალკოჰოლს იშვიათად, მხოლოდ დღესასწაულებზე სვამს.

ქრონიკული ჰეპატიტი. ბევრს ჰგონია, რომ ღვიძლის ანთება ყოველთვის იწვევს მის ციროზულ გადაგვარებას. სინამდვილეში კი სტატისტიკა ასეთია: A და E ჰეპატიტები ყოველთვის მწვავედ მიმდინარეობს და არ ქრონიკულდება. მწვავე B ჰეპატიტის მქონე ავადმყოფთა 5%-თან ვირუსული ინფექცია ქრონიკულ სახეს იღებს. მათ მცირე ნაწილს დროთა განმავლობაში ციროზი ემართება. მწვავე C ჰეპატიტი კი ასიდან 80 შემთხვევაში ქრონიკულ ფორმაში გადადის. ასეთ ავადმყოფთა მცირე ნაწილს (20-30%-ს) წლების შემდეგ ციროზი უყალიბდება.

აუტოიმუნური ჰეპატიტი. ამ დროს იმუნურ სისტემას საკუთარი უჯრედები უცხო ჰგონია და მათ ომს უცხადებს.

მემკვიდრეობითი დაავადებები. ზოგიერთი ასეთი პათოლოგია ამა თუ იმ მინერალის, მაგალითად, სპილენძის ან რკინის, სიჭარბეს და ღვიძლში დაგროვებას იწვევს.

ნაღვლის სადინარების შეგუბება. ნაღველი ღვიძლში წარმოიქმნება, ნაღვლის ბუშტის გავლით ნაწლავებში გადადის და ორგანიზმს ცხიმის გადამუშავებას უადვილებს. ზოგიერთი დაავადება სადინარების ანთებას, დანაწიბურებას და დახშობას იწვევს, ღვიძლში ჩარჩენილი ნაღველი კი ამ ორგანოს კარგს არაფერს უქადის. ახალშობილებს ციროზი ზოგჯერ ბილიარული ატრეზიის – ნაღვლის სადინართა თანდაყოლილი დახშობის – შედეგად უყალიბდებათ.

ტოქსიკურ ნივთიერებებთან ხანგრძლივი კონტაქტი. ღვიძლი ალკოჰოლის, წამლებისა და სხვა ტოქსინების პირველი გამნეიტრალებელია. ზოგიერთ შხამთან, მაგალითად, დარიშხანთან კონტაქტი ან ზოგიერთ მედიკამენტზე ძლიერი რეაქცია ზოგჯერ ღვიძლის მძიმე დაზიანებას იწვევს.

ციროზის კიდევ ერთი მზაკვრული თვისება მრავალწლიანი უსიმპტომო მიმდინარეობაა. დაავადებულს შესაძლოა წლობით არაფერი აწუხებდეს. გავა ხანი და საცნაური გახდება ზოგადი ნიშნები: ადვილად დაღლა, მოთენთილობა, უმადის დაკარგვა, წონის უმიზეზო კლება. რაც უფრო მეტ ჰეპატოციტს კარგავს ღვიძლი, სიპტომებიც უფრო და უფრო მძიმდება და ბოლოს გართულებებიც იჩენს თავს.

ციროზის გართულებებია:

* კარის ვენის სისტემაში წნევის მომატება (პორტული ჰიპერტენზია). ნაწლავებიდან, ელენთიდან და კუჭქვეშა ჯირკვლიდან მთელი სისხლი ერთი დიდი სისხლძარღვით, ე. წ. კარის ვენით, ღვიძლში შედის. თუ ნაწიბუროვანმა ქსოვილმა ღვიძლში ნორმალურ ცირკულაციას ხელი შეუშალა, სისხლი გროვდება და ვენაში წნევის მომატებას იწვევს.

* ვენების გაფართოება (ვარიკოზი). როცა ჩვეულ გზაზე საცობია, სისხლი შემოვლით გზებს ეძებს და პოულობს კიდეც: კუჭსა და საყლაპავში, ხანდახან – ჭიპის ირგვლივ ან სწორ ნაწლავში. ამ სისხლძარღვებს თხელი კედელი აქვს და სისხლის აუტანელი წნევისგან უფრო ადვილად სკდება. ასე რომ, კუჭის ან საყლაპავის ვენებიდან სიცოცხლისთვის საშიში სისხლდენაც კი შეიძლება განვითარდეს.

* სითხის შეკავება. კარის ვენის სისტემაში წნევის მომატება, ნივთიერებათა ცვლის მარეგულირებელი ჰორმონებისა და მინერალების ცვლილებები შეშუპებას იწვევს. სითხე გროვდება ორგანიზმის ღრუებშიც (მაგალითად, მუცლის ღრუში). ამას ასციტი ეწოდება და, წესისამებრ, ციროზის შორს წასული ფორმის ნიშანია.

* სისხლჩაქცევები და სისხლდენები. სისხლის შედედებაში მონაწილე მრავალი ცილა ღვიძლში გამომუშავდება, ამიტომ ციროზის დროს თრომბის წარმოქმნა გაძნელებულია. იკლებს თრომბოციტების რაოდენობაც და მჟღავნდება სისხლდენისკენ მიდრეკილება.

* სიყვითლე. როცა ღვიძლი ბებერი ერითროციტების ნარჩენ ბილირუბინს ვეღარ გარდაქმნის, ეს პიგმენტი სისხლსა და ორგანიზმში გროვდება. სწორედ ის აყვითლებს კანსა და სკლერებს. იმავე მიზეზით შარდი მუქი ყავისფერი ხდება, განავალი კი პიგმენტის ნაკლებობის გამო, პირიქით, თიხისფერს იღებს.

* ქავილი. მას კანში დალექილი ნაღვლის მჟავები იწვევს.

* ღვიძლის კიბო. ციროზის დროს იზრდება ღვიძლის უჯრედების ავთვისებიანი გადაგვარების რისკი.

* ღვიძლის უკმარისობა. როცა ჰეპატოციტების დიდი ნაწილი ზიანდება, ეს ორგანო თავის ფუნქციას ვეღარ ასრულებს.

* ღვიძლისმიერი ენცეფალოპათია. ციროზით დაზიანებულ ღვიძლს შხამებისგან ორგანიზმის გაწმენდა უჭირს. არ არის აუცილებელი, ტოქსინები იქ გარედან მოხვდნენ – “ადგილობრივი წარმოებისაც” უხვად მოგვეპოვება. თუნდაც ცილის დაშლის დროს წარმოქმნილი ამონიუმი, რომლის სიჭარბე ტვინს აზიანებს და ფსიქიკური მდგომარეობის, ქცევისა და პიროვნული თვისებების შეცვლას იწვევს. თავდაპირველად გულმავიწყობა, დაბნეულობა და გუნება-განწყობის ხშირი ცვლილება იჩენს თავს, შორს წასულ შემთხვევებში კი დელირიუმი (ცნობიერების აშლა ბოდვითა და ჰალუცინაციებით) და კომა.

* სუსტი ძვლები (ოსტეოპოროზი). ციროზის დროს D ვიტამინისა და კალციუმის ცვლაც ირღვევა, ორივე ეს ნივთიერება კი მეტად მნიშვნელოვანია ძვლების ზრდისა და სიჯანსაღისთვის, ამიტომაც ციროზს ხშირად მივყავართ ძვლების სისუსტემდე და სიმყიფემდე. ოსტეოპოროზის რისკის შემცირება კალციუმისა და D ვიტამინის მიღებითაა შესაძლებელი.

ციროზისგან თავი რომ დაიცვათ, ასე მოიქეცით:

. თუ ალკოჰოლს ვერ ელევით, ზომიერება მაინც ნუ გიღალატებთ: დღეში, მაქსიმუმ, 2 ჭიქა, 65 წლიდან კი – ნახევარი.