მუცლის კედლის თიაქარი - პრობლემა, რომელსაც მხოლოდ ოპერაცია აგვარებს

მუცლის კედლის თიაქარი საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა. ის მოსახლეობის დაახლოებით 1.5%-ს აღენიშნება, უმეტესად – მამაკაცებს (ყოველი ასიდან ორს). საუკეთესო შემთხვევაში თიაქარი ადამიანს მხოლოდ დისკომფორტის უქმნის, უარესში – ჩაჭედვის გამო სერიოზულ გართულებებს უქადის.

რა აჩენს თიაქარს, როგორ ტარდება თიაქარკვეთა, როგორია ოპერაციის შედეგები? ამ კითხვებით ქირურგს, აკადემიკოს ვახტანგ ბოჭორიშვილის კლინიკის ზოგადი ქირურგიული დეპარტამენტის ხელმძღვანელს ვასილ აბულაძეს მივმართეთ.

– თიაქარი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დაავადებაა. ის ორივე სქესის ფიზიკურად აქტიურ თუ არააქტიურ ადამიანებთან გვხვდება.

მუცლის კედლის თიაქარი არის მუცლის ღრუს ბუნებრივი ან პათოლოგიური ხვრელებიდან პერიტონეუმით დაფარული ორგანოების გამოსვლა კანქვეშ. არსებობს შინაგანი თიაქრებიც: დიაფრაგმის ხვრელის, ტრეიტცის (პარადუოდენალური, ტრეიტცის იოგის მიმდებარე) და სხვა.

მუცლის კედელზე შესაძლოა განვითარდეს:

*საზარდულის თიაქარი – ბადექონის ან ნაწლავის  ნაწილი გამოდის საზარდულის არხში, ბოქვენის ახლოს. გვხვდება უმეტესად მამაკაცებთან;

* ბარძაყის თიაქარი – ძალიან ჰგავს საზარდულისას. ბადექონი და ნაწლავის მარყუჟი ბარძაყის იოგის ქვეშ გამოდის. უფრო ხშირად ქალებთან გვხვდება;

* ჭიპის თიაქარი – ვითარდება ჭიპის ახლოს, ხშირია ჩვილებთან, თუმცა ზრდასრულებთანაც აღირიცხება;

* ჭრილობის თიაქარი – ვითარდება ნაწიბურის მიდამოში,  შესაძლოა, განვითარდეს ოპერაციიდან მრავალი წლის შემდეგ;

* ეპიგასტრალური თიაქარი – წარმოიშობა მუცლის კედლის შუა ხაზზე, ჭიპის ზემოთ.

ყოველგვარი თიაქარი შედგება შიგთავსისგან, თიაქრის პარკისგან (თიაქარში არსებული პერიტონეუმის ნაწილისგან) და თიაქრის კარისგან – ხვრელისგან, რომლიდანაც  ორგანოები კანქვეშ გამოდიან.

– რა ზომას შეიძლება მიაღწიოს თიაქარმა?

– არსებობს უზარმაზარი თიაქრებიც. ამ დროს მუცლის ღრუს ყველა ორგანო თიაქრის პარკშია და მათი უკან ჩაბრუნება, პრაქტიკულად, ვერ ხერხდება, რადგან აღარ არსებობს მუცლის ღრუს სივრცე.

– რა იწვევს თიაქარს?

– თიაქრის პოტენციური მატარებელია ყოველი მეოთხე-მეხუთე ადამიანი მსოფლიოში. მის განვითარებას, განსაკუთრებით – ჭიპისა და საზარდულის მიდამოში, ხელს უწყობს მუცლის ღრუში წნევის მომატება. წნევის მომატებას, თავის მხრივ, იწვევს ორსულობა, ხშირი ყაბზობა, ძლიერი ჭინთვა, ქრონიკული ხველა, ცისტური ფიბროზი, კვების რეჟიმის დარღვევა, გადიდებული პროსტატის ჯირკვალი, მოშარდვისას ძალის დატანება,  სითხე მუცელში (ასციტი), პერიტონეალური დიალიზი, გადაჭარბებული ფიზიკური დატვირთვა, ჩამოუსვლელი სათესლე ჯირკვლები.

– როგორ ვლინდება?

– სიმპტომები, გარდა ხილული გამობერილობისა, თიაქარს, წესისამებრ, არ აქვს, თუმცა ზოგიერთი პაციენტი უჩივის დისკომფორტს ან ტკივილს. დისკომფორტი შესაძლოა გაძლიერდეს დგომის, ჭინთვის, მძიმე საგნის აწევის დროს. იშვიათად პაციენტი ტკივილის გამო მიდის ექიმთან და ვერავითარ გამობერილობას ვერ ამჩნევს, მაგრამ გასინჯვისას ვნახულობთ თიაქარს. გასინჯვა ასე ხდება: პაციენტს ჩავახველებინებთ, რის შედეგადაც მუცელშიდა წნევა იმატებს, მუცლის ღრუს ორგანო არხში გამოსვლას ცდილობს და დეფექტის ადგილას დადებულ ხელზე გვირტყამს.

გართულებები

– თიაქარი უმეტესად თავისთავად სწორდება, კანქვეშ გამოსული ორგანო ადვილად ბრუნდება მუცლის ღრუში, რაშიც ზოგჯერ თავად პაციენტიც ეხმარება, მაგრამ შესაძლოა, თიაქარი ჩაიჭედოს და გართულდეს. ჩაჭედვა გაუვალობას იწვევს. თუ თიაქრის პარკში არსებულ ორგანოს შეუწყდა სისხლით მომარაგება, სულ რაღაც ექვს საათში დანეკროზდება და მოკვდება. ნეკროზს პერიტონიტი, სეფსისი და სხვა მძიმე გართულებები მოსდევს.

ჩაჭედვას ზოგჯერ თან ახლავს გულისრევა, ღებინება, აირების გამოყოფისა და ნაწლავთა მოქმედების შეუძლებლობა.

თიაქრის ჩაჭედვის შემთხვევაში აუცილებელია ოპერაციის დროულად ჩატარება.

ქამრები და ბანდაჟები

– მიზანშეწონილია თუ არა თიაქრის ჩაჭედვის თავიდან ასაცილებლად სპეციალური ქამრის ან ბანდაჟის ტარება?

– ქამრით ან ბანდაჟით თიაქრის დაჭერის შემთხვევაში ადამიანმა თავი შესაძლოა უფრო კომფორტულად იგრძნოს, მაგრამ მათი ტარება არ ამცირებს ჩაჭედვის რისკს. თუ თიაქრის დიაგნოზი დაისვა, უნდა გაკეთდეს ოპერაცია, ხოლო ჩაჭედვის შემთხვევაში – გადაუდებელი ოპერაცია. თიაქრის არაოპერაციული მკურნალობა არ არსებობს. ქამრის, ბანდაჟის და სხვა დამხმარე საშუალებების ტარება თიაქრის პარკში შეხორცებითი პროცესების განვითარებას უწყობს ხელს და ადრე თუ გვიან, როდესაც ოპერაცია ჩატარდება, ის უფრო დიდ სირთულეებს გამოიწვევს.

მკურნალობა

– თიაქრისგან სამუდამოდ განკურნება მხოლოდ ოპერაციით არის შესაძლებელი. ოპერაცია აღადგენს ფასციას – მუცლის კედლის დასუსტებულ ქსოვილს. დეფექტი ნაკერებით იხურება, მუცლის კედელი სპეციალური ბადით მაგრდება.

ჩვენს კლინიკაში პრაქტიკულად ყველა გეგმური ოპერაცია ლაპაროსკოპიული მეთოდით ტარდება. ხშირად ამავე მიდგომით ხდება ოპერაციული ჩარევა მწვავე შემთხვევებშიც, ანუ ჩაჭედილი თიაქრის დროს. თუ უკვე განვითარებულია ნეკროზი ან თიაქრის კარი განსაკუთრებით დიდი ზომისაა, ლაპაროსკოპიული ჩარევისგან თავს ვიკავებთ, უპირატესობას ვანიჭებთ ღია ოპერაციულ მეთოდს.

ლაპაროსკოპია

– ლაპაროსკოპიული ოპერაციის დროს მუცელზე სამი, მაქსიმუმ ოთხი უმცირესი განაკვეთი კეთდება, რომელთაგან მხოლოდ ერთია იმხელა, რომ გაეტიოს 12 მმ დიამეტრის ტროაკარი, რომლის საშუალებითაც ჭრილობაში შეგვაქვს ბადე, დანარჩენები კი 5 მმ-იანი ტროაკარებისთვის არის განკუთვნილი (ტროაკარი – წვრილი მილი, რომელიც მუცლის კედელში იდგმება და რომლის გავლითაც ლაპაროსკოპიული ოპერაციის დროს მუცლის ღრუში შეჰყავთ ქირურგიული ისნტრუმენტები). მათ შესაძლოა გაკერვაც არ დასჭირდეთ.

ლაპაროსკოპიული ოპერაცია ზოგადი ანესთეზიით ტარდება. ოპერაციის ამ  მეთოდს ღია ოპერაციასთან შედარებით ძალიან ბევრი უპირატესობა აქვს:

* კლინიკაში დაყოვნების დრო დაახლოებით სამჯერ ნაკლებია –  ერთი ან ორი დღე, მაშინ როდესაც ღია თიაქარკვეთის შემდეგ 4-5 დღეა საჭირო;

* მცირდება ოპერაციის შემდგომ პერიოდში მისაღები მედიკამენტების რაოდენობა;

* პაციენტი რამდენიმე საათში აქტიურდება, უფრო მალე დგება საწოლიდან, შეუძლია საკუთარი თავის მოვლა;

* პაციენტს არ უწევს პოსტოპერაციული ქამრის ტარება;

* მალე აღდგება შრომისუნარიანობა, რასაც დღეს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს;

* გაცილებით ნაკლებია ჭრილობის ინფიცირების რისკი;

* გაცილებით ნაკლებია რეციდივის განვითარების ალბათობაც. სტატისტიკური  მონაცემებით, ლაპაროსკოპიული ოპერაციის შემდეგ რეციდივის მაჩვენებელი 0.6-1.5%-ია, ხოლო ღია ოპერაციის შემდეგ – 5-7%, ზოგ შემთხვევაში – 10%-მდეც კი.

– რა ჩაითვლება ლაპაროსკოპიის ნაკლად?

– ლაპაროსკოპიული ბადე ღია ოპერაციისას ჩასადგმელ ბადეზე დაახლოებით 5-6 ჯერ ძვირია. ამას ემატება გაწოვადი სტეპლერების ფასიც.

– რით გამოირჩევა თიაქრის ოპერაცია სხვა ლაპაროსკოპიული ოპერაციებისგან?

– ბევრით არაფრით. ერთადერთი ის შეიძლება ითქვას, რომ იქ, სადაც მუცლის კედელზე შიგნითა მხრიდან სტეპლერით ბადეა მიმაგრებული, ტკივილი უფრო ხანგრძლივია. პაციენტს შემოვუხაზავთ ხოლმე ბადის ფიქსაციის ადგილს და წინასწარ ვაფრთხილებთ, რომ ამ არეში ტკივილი ცოტა მეტხანს დარჩება, თუმცა მას  ადვილად აყუჩებს ტკივილგამაყუჩებელი.

გამოკვლევა

– რომელი გამოკვლევები სჭირდება ქირურგს ოპერაციისთვის მოსამზადებლად?

– გარდა რუტინული ოპერაციისწინა გამოკვლევისა, უმეტესად საკმარისია ექოსკოპია. თუ თიაქარი იმდენად დიდია, რომ დეფექტის გასინჯვას ქირურგის ოთხი თითი არ ჰყოფნის და ულტრაბგერითი აპარატი მის ზუსტ ზომებს ვერ ადგენს, კომპიუტერული ტომოგრაფია ტარდება. თიაქრის ზომების ცოდნა ბადის შესარჩევად არის საჭირო. მაგალითად, 10 სმ-იანი დეფექტის მქონე თიაქარს ლაპაროსკოპიული მეთოდით ვერ ვუმკურნალებთ, რადგან დეფექტის დასაფარავად შესაძლოა ყველაზე დიდი ზომის ბადეც კი არ აღმოჩნდეს საკმარისი.

პრევენცია

– შესაძლებელია თუ არა თიაქრის თავიდან აცილება?

– ვინაიდან თიაქარს მუცლის შიდა წნევის მომატება იწვევს, უნდა ეცადოთ, ეს უკანასკნელი თავიდან აირიდოთ. ამისთვის:

* გამოიყენეთ სიმძიმის აწევის სწორი ტექნიკა.

* დაიკელით წონა, თუ ჭარბი წონა გაქვთ.

* ეცადეთ, არ გაგივითარდეთ შეკრულობა – მიიღეთ დიდი რაოდენობით ბოჭკო, სვით ბევრი სითხე, ნაწლავების მოქმედება მოთხოვნილები გაჩენისთანავე დაიკმაყოფილეთ (თავის შეკავება და გადავადება ხელს უწყობს ყაბზობის განვითარებას), რეგულარულად ივარჯიშეთ.

* მამაკაცებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ შარდვის პროცესს: თუ მოშარდვა უჭირთ და ძალის დატანება უწევთ, შესაძლოა, პროსტატა ჰქონდეთ გადიდებული.

* თავი დაანებეთ მოწევას – ეს მავნე ჩვევა ხშირად იწვევს ქრონიკულ ხველას, რამაც, თავის მხრივ, შესაძლოა თიაქარი გამოიწვიოს ან გაამწვავოს.

მარი აშუღაშვილი