ჰორმონები

ადამიანის ორგანიზმს სასამართლო რომ მოვუწყოთ, დამნაშავეთა შორის უალტერნატივო ლიდერები ჰორმონები აღმოჩნდებიან. მართლაც, მათ “განწყობაზეა” დამოკიდებული ჩვენი ხასიათი. მეტიც: მრავალი დაავადება სწორედ ჰორმონული დისბალანსის შედეგია. ჰორმონს სქესი რომ ჰქონდეს, უთუოდ მდედრობითი იქნებოდა: რთული შემადგენლობის, ნატიფი ქიმიური ფორმულის მქონე ნივთიერება მეტისმეტად იოლად იცვლის ნირს – ხან ჭარბად გამომუშავდება, ხან უკვალოდ ქრება. ხშირად ეს უცნაური ქცევა არაფრით გახლავთ პირობადებული (ყოველ შემთხვევაში, მიზეზის მიგნება ვერ ხერხდება). ისეც ხდება, რომ ჰორმონების დონე, უბრალოდ, ამინდის კვალობაზე იცვლება.

დამნაშავის კვალდაკვალ

“არ ცდება მხოლოდ ის, ვინც არაფერს აკეთებს”, – ალბათ, ეს ფრაზა არაერთხელ გსმენიათ. ჰოდა, ჰორმონების საქმეც ზუსტად ასეა: ისინი ისეთ რთულ სამუშაოს ასრულებენ, არც არის გასაკვირი, ასე ხშირად რომ “იღლებიან” და მწყობრიდან გამოდიან. ვიდრე გამრჯე ჰორმონების დანაშაულებრივ დოსიეს გაგაცნობდეთ, მოდი, მათ ყოველდღიურ საქმიანობას გადავავლოთ თვალი.

ჰორმონი (ბერძნულად Hormao აგზნებას ნიშნავს) ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებაა, რომელიც სპეციალურ (ენდოკრინული ორგანოების) უჯრედებში გამომუშავდება და ორგანოებსა და ქსოვილებზე მიზანმიმართულ ზეგავლენას ახდენს. ჰორმონები მონაწილეობენ თითქმის ყველა პროცესში: ზრდაში, განვითარებაში, გამრავლებასა და ნივთიერებათა ცვლაში.

ჰორმონების სხვადასხვა კლასიფიკაცია არსებობს. ისინი შეიძლება დავაჯგუფოთ ანატომიური ნიშნით (ესე იგი, იმ ორგანოების მიხედვით, სადაც გამომუშავდება), ქიმიური შემადგენლობის მიხედვით და ა. შ. მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი, დამეთანხმებით, ის კლასიფიკაციაა, რომელიც ჰორმონებს ფუნქციათა მიხედვით აჯგუფებს. მართლაც, ჰორმონების ნაწილი (ინსულინი, გლუკაგონი) ნახშირწყლოვან ცვლას არეგულირებს, ნაწილი (მათ შორის – ანდროგენები, ესტროგენები, ფოლიკულმასტიმულირებელი, მალუთეინიზირებელი ჰორმონები) – რეპროდუქციულს, ზოგიერთი (თიროქსინი, ტრიიოდთირონინი, თირეოტროპული ჰორმონი) ენერგეტიკული ბალანსის შენარჩუნებაზე აგებს პასუხს...

იერარქია ენდოკრინულ სისტემაშიც მოქმედებს. არსებობს ჰორმონები, რომლებიც სხვა ჰორმონებს აკონტროლებენ, ეს უკანასკნელნი კი “ბრძანებებს” ასრულებენ და სამიზნე ორგანოებზე ზემოქმედებენ.

ისევე, როგორც ყოველივე გენიალური, მთავარი ჰორმონები თავის ტვინში (ჰიპოფიზსა და ჰიპოთალამუსში) იბადებიან. სწორედ ისინი განაგებენ ორგანიზმში სხვა ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებების ქცევას.

ჰორმონულ დისბალანსში “დამნაშავეა”:

. მემკვიდრეობა;
. სტრესები და დეპრესია;
. სიგარეტის წევა;
. რადიკალური დიეტა – წონის სწრაფი და მკვეთრი დაკლების შედეგად საკვერცხეები “იბუტებიან” და ფუნქციონირებაზე უარს აცხადებენ.

ჰორმონები ქალებისა და მამაკაცებისთვის

ქალურობაზე, ისევე, როგორც მამაკაცურ თვისებებზე, მათი უდიდებულესობა ჰორმონები აგებენ პასუხს. ქალების სისხლში ქალური ჰორმონები ჩქეფს, მამაკაცებისაში – მამაკაცური.
ქალური ჰორმონებია ესტროგენი, პროგესტერონი და პროლაქტინი. ესტროგენი ქალურ ჰორმონებს შორის ჭეშმარიტი ლიდერია. იგი საკვერცხეში გამომუშავდება. სწორედ ესტროგენი არეგულირებს მენსტრუაციულ ციკლს, მეორეული სასქესო ნიშნების (სარძევე ჯირკვლების, ბოქვენისა და იღლიის თმის, მენჯის ქალური ფორმის) ჩამოყალიბებას. საზოგადოდ, ქალი, რომელსაც ეს ჰორმონი ორგანიზმში ნორმის ფარგლებში აქვს, თავს ახალგაზრდულად და ჯანმრთელად გრძნობს. ეს გასაგებიცაა: მენოპაუზის დროს, როდესაც საკვერცხის ფუნქცია კნინდება, იქმნება ესტროგენული დეფიციტი, რასაც კლიმაქსური სინდრომის ჩამოყალიბება, მეხსიერების დაქვეითება და ახალგაზრდული მომხიბლაობის უკვალოდ გაქრობა მოჰყვება.
ესტროგენს უნდა ვუმადლოდეთ იმასაც, რომ ჭარბი კილოგრამები არ გვემუქრება. რაც მთავარია – ეს ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერება თურმე ნაყოფიერებაზეც აგებს პასუხს.

პროგესტერონს უმთავრესად ყვითელი სხეული გამოიმუშავებს. ის ორსულობის პერიოდს განაგებს, თუმცა ქალს არც პაწაწინას დაბადების შემდეგ ღალატობს: სარძევე ჯირკვლებს ლაქტაციისთვის ამზადებს.

ერთ საინტერესო ფაქტს მოგახსენებთ: მეცნიერებმა დაამტკიცეს, რომ საკმარისია, ქალმა პატარა ბავშვი დაინახოს ან ხელში ჩვილის სათამაშო დაიჭიროს, რომ ორგანიზმში პროგესტერონის დონე იმატებს. როგორც ჩანს, დედობრივი ინსტინქტის ჩამოყალიბებაში ამ ჰორმონის ხელი ურევია.
პროლაქტინი თავის ტვინში (კერძოდ, ჰიპოფიზში) გამომუშავდება. ის სარძევე ჯირკვლების ზრდას და რძის წარმოქმნას უზრუნველყოფს. მას სტრესჰორმონსაც უწოდებენ, ვინაიდან მისი დონე საგრძნნობლად იმატებს სტრესისა და გადაღლისას.

მამაკაცურ ჰორმონებს ანდროგენებს უწოდებენ. მათ შორის ყველაზე აქტიური ტესტოსტერონია. მამაკაცურ ხასიათსა და აგრესიულობას (რაღა თქმა უნდა, ზომიერს) სწორედ ამ ჰორმონს აბრალებენ. წვერი რომ ამოსდით, ხმის დაბალი ტემბრი და სქესობრივი ლტოლვა რომ გააჩნიათ, ძლიერი სქესის წარმომადგენლები ამასაც ტესტოსტერონს უნდა უმადლოდნენ. ამ ჰორმონის დონე 60 წლისთვის იკლებს. ამიტომაც არის, რომ მამაკაცები, რაც უფრო მეტად შედიან ხანში, მით უფრო ლმობიერნი და მოსიყვარულენი ხდებიან, უყვართ შინ ყოფნა, შვილებსა და შვილიშვილებთან მუსაიფი.

საერთო ჰორმონები

უნისექსი ახლა მოდურია. როგორც ჩანს, მოდის ამგვარი ტენდენციისადმი შინაგანი ლტოლვა გვაქვს, რაშიც ხელს ფიზიოლოგიაც გვიწყობს. ვერაფერს მიხვდით? განგიმარტავთ: ადამიანის ორგანიზმში, გარდა მისი სქესისთვის განკუთვნილი ჰორმონებისა, საპირისპირო სქესის ჰორმონებიც მოიპოვება, თუმცაღა ძალიან ცოტა.

ისეც ხდება, რომ ჰორმონები “ფორ მენ” ქალის ორგანიზმში საჭიროზე მეტი ოდენობით გამომუშავდება. სწორედ ამ დროს ირღვევა სასქესო ჰორმონების ბალანსი, რაც აშკარად აისახება გარეგნობაზე: უადგილო ადგილას – სახეზე, მუცლის შუა ხაზზე – თმიანობა აღინიშნება, კანის ცხიმიანობა იმატებს, სახესა და ზურგზე ფერიმჭამელები ჩნდება და, რაც მთავარია, ქალი ზედმეტ კილოგრამებს ისევე იკრებს, როგორც მამაკაცი (ცხიმი უმთავრესად მუცლის არეში იყრის თავს).

თუ ჰორმონთა ამგვარი დისბალანსი სქესობრივი მომწიფების პერიოდში განვითარდა, გოგონას მამაკაცური აღნაგობა უყალიბდება: ვიწრო მენჯი, განიერი მხრები...

მამაკაცური ჰორმონების სიჭარბის შესახებ ქალი მაშინ შეიტყობს ხოლმე, როდესაც მენსტრუაციული ციკლი ერღვევა ან უნაყოფობის გამო გინეკოლოგს მიმართავს. მკურნალობა და ჰორმონული ფონის მოწესრიგება რამდენიმე დღეში შეუძლებელია. ეს სამ თვეს მაინც მოითხოვს.

ჰორმონმოშიშთათვის

მიუხედავად იმისა, რომ ჰორმონულ თერაპიას ლამის მთელი მსოფლიოს ექიმები აპიარებენ, მისდამი შიში ჯერაც არ ჩამცხრალა. აი, არგუმენტები, რომლებიც “ჰორმონმოშიშ” ქალბატონებს ყველაზე ხშირად მოჰყავთ:

*ჰორმონები ზედმეტ წონას შემძენს. მართლაც, ქალთა 2-12% ჰორმონოთერაპიის შემდეგ წონას იმატებს, მაგრამ ენდოკრინოლოგები ირწმუნებიან, რომ ეს არამც და არამც არ არის ჰორმონული მედიკამენტების უშუალო ზემოქმედების შედეგი. უბრალოდ, ზოგიერთი სამკურნალო ჰორმონი მადის მომატებას იწვევს, ისე რომ, თუ მკურნალობის პერიოდში კვებას გააკონტროლებთ, ჭარბი წონა არ დაგემუქრებათ. არის ისეთი ჰორმონებიც, რომლებიც ორგანიზმში სითხის შეკავებას უწყობს ხელს. ამ შემთხვევაში ქალი გრძნობს, რომ დამძიმებული, შეშუპებული და მოსუქებულია. ეს შეგრძნებები ძალიან ჩამოჰგავს წინარემენსტრუაციულ სინდრომს.
*ჰორმონები სქესობრივ ლტოლვას აქვეითებს. ასეთ ზემოქმედებას ზოგიერთი ჰორმონული კონტრაცეპტივი მართლაც ავლენს, თუმცა იშვიათად. თუ ჰორმონული აბების მიღების შემდეგ სქესობრივი ცხოვრება აგერ-დაგერიათ, გირჩევთ, ადგილობრივი კონტრაცეფციული საშუალებანი (არაჰორმონული სანთლები ან პრეზერვატივი) გამოიყენოთ.
*ჰორმონები სარძევე ჯირკვლის კიბოს იწვევს. ამგვარ მოსაზრებას ერთხანს ამერიკელი მეცნიერების ნაწილიც ემხრობოდა, მაგრამ მოგვიანებით გაირკვა, რომ სიმსივნურ ცვლილებას ერთი კონკრეტული შემადგენლობის ჰორმონი იწვევდა, რომელიც აშშ-ში ხმარებიდან უმალვე ამოიღეს, ხოლო ევროპაში არც არასოდეს იყიდებოდა.