ოპერაციები ღია გულზე

გული ხელის გულზე

გულის გაჩერება სიკვდილთან ასოცირდება, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ექიმები ამას თავადვე აკეთებენ. საქმე ეხება გაჩერებულ გულზე 
ჩატარებულ ოპერაციებს, რომელთა ტექნოლოგია თანამედროვე მედიცინის ერთ-ერთ უდიდეს მიღწევას წარმოადგენს. ჩვენი სტუმარია კლინიკა “ღია გულის” აღმასრულებელი დირექტორი დავით მიქელთაძე.

– ბატონო დავით, რას ნიშნავს ოპერაცია ღია გულზე?
– ღია გულზე ოპერაცია იმას ნიშნავს, რომ ქიურგიული მანიპულაცია სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის პირობებში მიმდინარეობს. ასეთი რამ ხდება აორტო-კორონარული შუნტირების, მიტრალური (ან აორტული) სარქვლის პროთეზირების, პლასტიკის, აღმავალი აორტის პროთეზირების (ანევრიზმისას),  გულის ღრუში არსებული სიმსივნეების ოპერირების დროს.

– როგორ ადგენენ, რომ პაციენტს ოპერაციული მკურნალობა სჭირდება?
– მნიშვნელობა აქვს კლინიკურ მონაცემებს, ელექტროკარდიოგრაფიას, ექოსკოპიას, გულის იშემიური დაავადების დროს – კორონაროგრაფიულ კვლევას, რომლის მეშვეობითაც ვადგენთ გულის მკვებავი სისხლძარღვების დაზიანების ხარისხს, მათი შევიწროების პროცენტულ მაჩვენებელს. ოპერაციული ჩარევის, შუნტირების, ჩატარება სწორედ ამ მონაცემებზე დაყრდნობით წყდება.

სარქვლის უკმარისობას, სტენოზს (შევიწროებას) ან მათ კომბინირებას (კომბინირებულ მანკს) ექოსკოპიის მეშვეობით ვადგენთ. თუკი ამ დაზიანებათა სიმძიმე მეორე ხარისხს აღემატება, ოპერაციულ ჩარევას მივმართავთ. სხვაგვარად ჰემოდინამიკური ცვლილებები ორგანიზმს სიკვდილამდე მიიყვანს. პაციენტის ინდივიდუალური მდგომარეობიდან გამომდინარე, კეთდება ან პლასტიკური ოპერაცია, ანდა სარქვლის პროთეზირება.

– როგორ ხდება სარქვლის პლასტიკა და რა უპირატესობა აქვს მას პროთეზირებასთან შედარებით?
– სარქვლის პლასტიკა არის არსებული სარქვლის რეკონსტრუქცია – აღდგენა, რაც პაციენტისთვის უფრო ხელსაყრელია იმ თვალსაზრისით, რომ გულს საკუთარი სარქველი რჩება. ადამიანი, რომელსაც ასეთი მანიპულაცია ჩაუტარდა, ოპერაციის შემდეგ მხოლოდ 2-3 თვის განმავლობაში იღებს ანტიკოაგულაციურ პრეპარატებს, პროთეზირების შემთხვევაში კი მას მთელი ცხოვრება მოუხდება ანტიკოაგულანტების, კერძოდ, ვარფარინის მიღება, რომლის დოზაც პროთრომბინის ინდექსის პერიოდული კონტროლის საფუძველზე რეგულირდება. ასეთ თერაპიას კი, რა თქმა უნდა, გართულებებიც მოსდევს.

– რამდენად მოსალოდნელია პროთეზის მიმართ ალერგიული რეაქცია?
– პროთეზის მასალა ამ თვალსაზრისით ჩინებულად არის დამუშავებული. სირთულეს ის ქმნის, რომ მექანიკური სარქველი ხელს უწყობს თრომბის წარმოქმნას, რის გამოც შესაძლოა თრომბოემბოლიურმა გართულებამ იჩინოს თავი. ამიტომაც არის აუცილებელი, სისხლის შედედების მაჩვენებელი იმ ფარგლებში იყოს, რომლებიც რეკომენდებულია ამა თუ იმ სარქვლის პროთეზირებისას. დღეს მექანიკური სარქვლის ნაცვლად უკვე ბიოლოგიურსაც ნერგავენ. ეს განსაკუთრებით ასაკოვანთთვის არის რეკომენდებული. იყენებენ ცხოველთა (ხარის, ღორის) სპეციალურად დამუშავებულ სარქვლებს. ბიოლოგიური სარქვლების უპირატესობა ის არის, რომ მათი ჩანერგვის შემდეგ პაციენტს ნაკლებად სჭირდება ანტიკოაგულანტური თერაპია. სხვათა შორის, ჩვენს კლინიკაში რამდენიმე ასეთი ოპერაცია უკვე ჩატარდა.

– რა პრინციპით ხდება ოპერაციის დროს სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის უზრუნველყოფა?
– როდესაც ოპერაცია გაჩერებულ, ღია გულზე კეთდება, გულისა და ფილტვის მაგივრობას ეწევა სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის აპარატი, რომელიც ერთჯერადი მილებით, ე.წ. კანულებით, აღმავალ აორტასა და მარჯვენა წინაგულში  პაციენტის სისხლის მიმოქცევის სისტემასთან არის დაკავშირებული. აპარატი ტუმბოს პრინციპით აწვდის სისხლს თავის ტვინს, თირკმლებს და სხვა ორგანოებს.

– სადამდე შეიძლება აღწევდეს გულის ღრუს სიმსივნის მოცულობა?
– წარმონაქმნი შესაძლოა 2-3 სანტიმეტრიდან 5-10 სანტიმეტრამდე ზომისა იყოს. გვქონდა შემთხვევა, როდესაც სიმსივნეს მთლიანად ეკავა წინაგული და გულის ზომაც მეტისმეტად იყო მომატებული. გულის ღრუს სიმსივნეები უმეტესად კეთილთვისებიანი, მიქსომატოზური წარმონაქმნებია, რომლებიც მექანიკურ დაბრკოლებას უქმნის სისხლის ნორმალურ მიმოქცევას. ამასთანავე, არსებობს საფრთხე, ისინი სარქველში ჩაიჭედოს და მყისიერი სიკვდილი გამოიწვიოს. ოპერაცია ამ შემთხვევაშიც სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის პირობებში კეთდება.

– რომელი გამოკვლევები ტარდება წინასაოპერაციო პერიოდში?
– წინასაოპერაციო კვლევა თითქმის მთელ ორგანიზმს მოიცავს. ტარდება ინტრაკრანიალური, ექსტრაკრანიალური დოპლეროგრაფია, საძილე არტერიების დოპლეროგრაფია, მუცლის ღრუს ორგანოების, ფილტვების კვლევა. მათი შედეგების გათვალისწინებით შესაძლოა უფრო მძლავრი კვლევა დაგვჭირდეს, მაგალითად, კომპიუტერული ტომოგრაფია. ეს ყველაფერი რისკის ფაქტორის შესაფასებლად და, ამასთანავე, სხვა ორგანოში არსებულ დარღვევათა გამოსავლენად კეთდება – შესაძლოა, რომელიმე ორგანოში ისეთი ცვლილებები გამოვლინდეს, რომ მათ მოგვარებამდე გეგმური ოპერაციისგან თავი შევიკავოთ. მაგალითად, არის შემთხვევები, როცა გასტროსკოპიით ღია წყლულს აღმოაჩენენ, ამიტომ თუ გულის გადაუდებელი ოპერაცია სასიცოცხლოდ აუცილებელი არ არის, ოპერაციის დროს სისხლდენის თავიდან ასაცილებლად ჯერ წყლულს უნდა ვუმკურნალოთ. გვქონდა რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც ადამიანს წინასაოპერაციო კვლევების დროს სხვა ორგანოს სიმსივნე აღმოაჩნდა. ერთ პაციენტს გაუჩერებელ გულზე ერთდროულად ორი ოპერაცია გავუკეთეთ: აორტო-კორონარული შუნტირება და უტერექტომია – საშვილოსნოს ამოკვეთა სიმსივნის გამო.

– რამდენი ხნის ისტორია აქვს ოპერაციას ღია გულზე?
– ეს მეთოდი რამდენიმე ათეულ წელს ითვლის. 7-8 წელია, რაც საქართველოში ოპერაციები სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის პირობებში ტარდება. მანამდე ქირურგიის ინსტიტუტში, კარდიოქირურგიულ განყოფილებაში, რომლის ბაზაზე დაფუძნდა კლინიკა “ღია გული”, მუშაობდა პროფესორი ფუფინი. ის თანდაყოლილი მანკების ოპერაციებს სისხლის ხელოვნური მიმოქცევის გარეშე აკეთებდა.

– როგორია ღია გულზე ჩატარებული ოპერაციის შემდგომი პერიოდი?
– ასეთ ოპერაციას, რა თქმა უნდა, თავისი სპეციფიკა აქვს. ვიყენებთ ხანგრძლივ ნარკოზს. ავადმყოფს ოპერაციის დასრულებიდან რამდენიმე საათში ვაღვიძებთ. მისი ექსტუბაცია ანუ ხელოვნური სუნთქვის აპარატიდან მოხსნა 10-12 საათის შემდეგ ხდება. ორდღიანი ინტენსიური თერაპიის შემდეგ პაციენტი განყოფილებაში გადმოგვყავს. საერთო ჯამში, ათი დღის შემდეგ სახლში ვუშვებთ.

– რამდენად ხელმისაწვდომია ხსენებული ოპერაციები საქართველოს მოსახლეობისათვის?
– ჩვენს თანამემამულეთა ეკონომიური მდგომარეობიდან გამომდინარე, ღია გულზე ჩატარებულ ოპერაციებს ნამდვილად ვერ დავარქმევთ ხელმისაწვდომს. ეს ოპერაციები მაღალ ტექნოლოგიებთან არის დაკავშირებული და ფასიც მაღალი აქვს – 11 ათასიდან 18-19 ათას ლარამდე (გააჩნია, რომელ ნოზოლოგიასთან გვაქვს საქმე და რა არის გასაკეთებელი). თუმცა ისიც უნდა აღვნიშნო, რომ დიდ დახმარებას გვიწევს სახელმწიფო – არსებობს გულის ქირურგიული პროგრამა, რომლის მეშვეობითაც ოპერაციის ღირებულების 75%-ს ხაზინა აფინანსებს.

სამწუხაროდ, პაციენტთა რაოდენობა ლიმიტირებულია. ჩვენს კლინიკაში ასეთი ლიმიტი თვეში 13-15 ადამიანის თანადაფინანსებაა. ამიტომ ვადგენთ იმ ავადმყოფთა 120 კაციან რიგს, რომლებიც პროგრამულ დაფინასებას ელიან.

– როგორი თანამიმდევრობით ხდება მათი საოპერაციოდ გაყვანა? 
– საოპერაციოდ მომართვის თარიღის მიხედვით გაგვყავს, თუ, რა თქმა უნდა, ვინმეს გადაუდებელი ოპერაცია არ სჭირდება.

– საქართველოში ყველაზე მეტად რომელი პათოლოგიების გამო ტარდება გულის ოპერაციები?
– ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, საქართველოშიც გულის ოპერაციების ყველაზე გავრცელებული მიზეზია გულის იშემიური დაავადება, რომელსაც სიკვდილიანობით მესამე ადგილი უკავია. ოპერაციათა 60-70% სწორედ ამ ნოზოლოგიაზე მოდის. მას მოსდევს სარქვლოვანი პათოლოგიები, რომლებიც უმთავრესად სახსროვან პათოლოგიებს, კერძოდ რევმატიზმს უკავშირდება. მოგეხსენებათ, ეს დაავადება სარქვლების დაზიანებას იწვევს და რევმატიზმის გავრცელების გამო რეგიონებში უფრო ხშირია. გარდა ამისა, არსებობს დეგენერაციული – ასაკობრივი სარქვლოვანი დაზიანებები, რომლებიც ოპერაციულ ჩარევას მოითხოვს.

– იზრდება თუ არა გართულების რისკი ასაკის გამო?
– რა თქმა უნდა, ასაკთან ერთად გართულებათა ალბათობაც იმატებს, მაგრამ სიცოცხლის უფლება ყველას აქვს. საზოგადოდ, რისკის ფაქტორები წინასაოპერაციო კვლევების შედეგების, სქესის საფუძველზე განისაზღვრება.

– სახელდობრ, რომელ სქესს აქვს ოპერაციის გართულების უფრო მაღალი რისკი?
– რისკი უფრო მაღალი აქვთ ქალებს, ზოგადი სტატისტიკით კი, ორივე სქესისა და სხვადასხვა ასაკის პირებს შორის შესაძლო ლეტალური (სასიკვდილო) შედეგის ალბათობა 3-7%-ია. გართულების მიზეზად შეიძლება იქცეს ამა თუ იმ ორგანოში: თავის ტვინში, მუცლის ღრუს ორგანოებში, გულ-სისხლძარღვთა სისტემაში – განვითარებული ცვლილებები.

– რომელი ორგანო გამოირჩევა ამ მხრივ? უფრო კონკრეტულად, რა იწვევს ხელოვნური სისხლის მიმოქცევისას გართულებებს?
– ოპერაციისას აპარატის მეშვეობით ხელოვნური სისხლის მიმოქცევა საჭიროებისამებრ რეგულირდება, მაგრამ ის ბუნებრივ სისხლმიმოქცევასავით ხარისხიანი მაინც არ არის. ეს, როგორც ვთქვით, ნებისმიერ ორგანოზე შეიძლება აისახოს, მაგრამ ყველაზე მეტი საფრთხე თავის ტვინს ემუქრება, სადაც იშემიური პროცესის განვითარების ალბათობა მეტია. 

– როგორი სიხშირით არის საჭირო ნაოპერაციევი პირის ჯანმრთელობის კონტროლი და რა რეკომენდაციები ეძლევა მას? 
– წესისამებრ, პაციენტები გამოკვლევისთვის მოდიან გაწერიდან მეხუთე დღეს, 10 დღის, ერთი, ორი და სამი თვის შემდეგ. თუ პრობლემამ იჩინა თავი, მოსვლა ნებისმიერ დროს შეუძლიათ. ორი თვის შემდეგ ვაძლევთ რეკომენდაციას, შემდგომი მეთვალყურეობა მკურნალმა კარდიოლოგებმა გაუწიონ.
ვიმედოვნებ, კარდიოქირურგიის განვითარება უფრო და უფრო მეტი ავადმყოფის გადარჩენის საშუალებას მოგვცემს.