ოფლიანობა საშიშია?

ახალშობილის ჯანმრთელობა ოჯახის მთავარი საზრუნავია. უფროსები გაფაციცებით აკვირდებიან მის ყოველ მოძრაობას, სუნთქვას, ჭამას... ბუნებრივია, ჩვილი ზოგჯერ ოფლიანდება კიდეც, ხანდახან – ზომაზე მეტადაც. რისი ბრალია ეს? ავადმყოფობის ნიშანია თუ არა? მივმართოთ პედიატრს?

ჭარბ ოფლიანობას მედიცინაში ჰიპერჰიდროზი ეწოდება. მისი არსის გასაგებად გავიხსენოთ, როგორ რეგულირდება ოფლის გამოყოფა. უპირველეს ყოვლისა, შევთანხმდეთ, რომ ეს ნორმალური თავდაცვითი რეაქციაა, რომელიც ორგანიზმს გადახურებისგან იცავს. საოფლე ჯირკვლები დაბადებიდან 3-4 კვირის შემდეგ იწყებს ფუნქციობას, ხოლო 4-5 წლისთვის ჩამოყალიბებას ასრულებს. ოფლის გამოყოფას არეგულირებს ვეგეტატიური ნერვული სისტემა, რომელიც ჩვილს ჯერ კიდევ მოუმწიფებელი აქვს. ამიტომაა, პატარები ადვილად რომ ოფლიანდებიან.

გარემო

სანამ ავადმყოფობის მიზეზის ძიებას დავიწყებდეთ, ყურადღება მივაქციოთ რამდენიმე ფაქტორს. მაგალითად, ოთახის ტემპერატურასა და ტენიანობას. როცა ტემპერატურა 28 °C-ზე მეტია, ჩვილი ადვილად ოფლიანდება. პირველ ხანებში ოფლი უმთავრესად ხელისგულებსა და ფეხისგულებზე ჩნდება, მოგვიანებით კი – იღლიებში და თავზეც. გახსოვდეთ: ოფლიანობისას ორგანიზმი სითხეს კარგავს, ამიტომ გაძლიერებულმა ოფლიანობამ შესაძლოა გაუწყლოება გამოიწვიოს. თუ პატარა ღამღამობით ოფლიანდება, ყურადღება მიაქციეთ ოთახის ტემპერატურასა და ტენიანობას – პირველი 21 °C-ს არ უნდა აღემატებოდეს, ხოლო მეორე – 50-60%-ს. ძილის წინ ოთახი კარგად გაანიავეთ.

გამოუცდელი მშობლები გაციების შიშით ბავშვს ზოგჯერ ისე ფუთნიან, პატარას მოძრაობაც კი უჭირს. თუ ჩვილს ჭარბი ოფლიანობა შეატყვეთ, დააკვირდით, მეტისმეტად თბილად ხომ არ აცვია. უარი თქვით სინთეტიკაზე და ბავშვს მხოლოდ ბამბის ქსოვილის ტანსაცმელი ჩააცვით – სინთეტიკა სითბოს აკავებს და ოფლიანობას აძლიერებს.

სიმსუქნე

რაც უფრო ნაკეცებიანი და ფუმფულაა პატარა, მით უფრო საყვარელია, მაგრამ მშობლებს უწინარესად მის ჯანმრთელობაზე ზრუნვა მართებთ. მსუქანი ბავშვი მოძრაობისას მეტ ენერგიას ხარჯავს, ამიტომ მეტადაც ოფლიანდება.

ემოციური სტრესი

სკოლამდელი ასაკის ბავშვებსა და მოზარდებთან გაძლიერებული ოფლიანობა ხშირად ემოციური სტრესითაა გამოწვეული. ემოციური ფონი განსაკუთრებით ძლიერია პუბერტატულ (გარდატეხის) ასაკში. ამ დროს მას ჰორმონული ცვლილებებიც ერთვის. სტრესის დროს უმეტესად ხელისგულები ოფლიანდება.

სერიოზული მიზეზები

* ინფექცია. მწვავე ბაქტერიულ თუ ვირუსულ ინფექციას ძლიერი ოფლიანობა ხშირად ახლავს თან – მაღალი ტემპერატურის დროს ორგანიზმი ამგვარად იცავს თავს გადახურებისგან. ძლიერი ოფლიანობა ერთხანს შესაძლოა გამოჯანმრთელების შემდეგაც გაგრძელდეს.

* რაქიტი. ძლიერი ოფლიანობა, განსაკუთრებით – თავისა, ჩვილებთან შესაძლოა რაქიტის პირველი ნიშანი იყოს. ამ დროს ოფლს სპეციფიკური მომჟავო სუნი აქვს, კეფაზე კი საწოლთან მუდმივი შეხების გამო თმა ცვივა. რაქიტისთვის დამახასიათებელია სხვა სიმპტომებიც: ჭირვეულობა, მოუსვენრობა, კრთომა, კუნთოვანი ჰიპოტონია, ბაყაყისებრი მუცელი, დაავადების შორს წასულ სტადიაში – კბილების დაგვიანებით ამოჭრა, ქათმისებრი (ამოზნექილი) ან მეწაღის (ჩაზნექილი) გულმკერდი, თავის ქალას ძვლების დარბილება, კვადრატისებრი თავი, შუბლის ბორცვების სიმკვეთრე, ხერხემლის დეფორმაცია.

ნუ დაელოდებით დაავადების შორს წასულ სტადიას, პირველივე ნიშნებზე მიმართეთ ექიმს, რომელიც პრობლემას იოლად მოაგვარებს.

* ჰიპერთირეოზი. ფარისებრი ჯირკვალი ჰორმონებს გამოყოფს და მეტაბოლურ ცვლილებებზე აგებს პასუხს. ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების ჭარბ გამოყოფას ჰიპერთირეოზი ეწოდება. მისთვის დამახასიათებელია ძლიერი ოფლიანობა, ჰიპერაქტიურობა, ხელების კანკალი, ტაქიკარდია (გულისცემის გახშირება), არტერიული წნევის მატება, უძილობა, კარგი მადის მიუხედავად, წონის კლება, ადვილად გაღიზიანება, შედარებით იშვიათად – დიარეა. ამ სიმპტომების გამოვლენისას აუცილებლად მიმართეთ ექიმს.

* ჰიპოგლიკემია სისხლში გლუკოზის დონის მკვეთრი დაცემაა. ასეთი რამ ხშირად ემართებათ მცირეწონიან და დღენაკლულ ახალშობილებს. დიაბეტით დაავადებულ დედებსაც მართებთ ყურადღება – თუ ორსულობისას გლუკოზის დონე არ აკონტროლეს და საგანგებო რეჟიმი არ დაიცვეს, ახალშობილს ჰიპოგლიკემიის უფრო მაღალი რისკი ექნებათ. მოზრდილებთან ჰიპოგლიკემიის მთავარი მიზეზი I ტიპის შაქრიანი დიაბეტია. შედარებით იშვიათად გლუკოზის დონის დაქვეითება მეორეული პრობლემაა – მაგალითად, ზოგიერთი მედიკამენტის (ეთანოლის, ასპირინის, პროპრანოლოლის) მიღებისას, ინფექციის (მალარიის), შიმშილობისა და ცუდი კვების ფონზე იჩენს თავს.

როგორ ვითარდება ჰიპოგლიკემია? გლუკოზა თავის ტვინის ძირითადი საკვებია. მისი ნაკლებობა ავტონომიურ ნერვულ სისტემას ააქტიურებს, რაც სწორედ ცივი, წებოვანი ოფლის უეცარი და ძლიერი გამოყოფით გამოვლინდება. ოფლიანობას ერთვის თავბრუხვევა, სისუსტე, კანკალი, ბრადიკარდია (გულისცემის გაიშვიათება), ცნობიერების დაქვეითება. სასწრაფო სამედიცინო ჩარევის გარეშე ეს ყველაფერი შესაძლოა უეცარი სიკვდილით დასრულდეს.

უფრო სერიოზული მიზეზები

* ტუბერკულოზი. ტუბერკულოზს ტუბერკულოზის მიკობაქტერია იწვევს. დაავადება უმთავრესად ჰაერწვეთოვანი გზით ვრცელდება. მისი ძირითადი რისკფაქტორებია ცუდი საყოფაცხოვრებო პირობები, ბაქტერიამატარებელთან ხანგრძლივი კონტაქტი, შიმშილი, იმუნოსუპრესია. ბავშვებთან ტუბერკულოზი გამოვლინდება ტუბერკულოზური ინტოქსიკაციით: სუბფებრილიტეტით (ხანგრძლივი დაბალი ტემპერატურით), ადვილად დაღლით, ძილის დარღვევით, მადის დაქვეითებით, სიფერმკრთალით, ლიმფური კვანძების გადიდებთ, წონის კლებით. დაავადების ერთ-ერთი ყურადსაღები სიმპტომია ძლიერი ოფლიანობა, განსაკუთრებით – ღამღამობით.

* სიმსივნე. ზოგიერთ სიმსივნურ დაავადებას, მაგალითად, ჰოჯკინის ლიმფომას, ნეირობლასტომას, ჭარბი ოფლიანობა ახასიათებს. მშობლები ხშირად ჩივიან, რომ პატარები ისე სწრაფად ოფლიანდებიან, მათთვის ტანსაცმლის გამოცვლასაც ვერ ასწრებენ. საყურადღებო ნიშნებია კანის სიფერმკრთალე, წონის კლება, სისუსტე. ამ სიმპტომების შემჩნევისას აუცილებლად მიმართეთ პედიატრს.

* გენეტიკური დაავადებები. არსებობს დაავადებები, რომელთა დიაგნოზი ექიმმა შესაძლოა ოფლის სუნითაც კი დასვას. მეტაბოლური ცვლის დარღვევის გამო ოფლს ამ დროს სპეციფიკური სუნი სდის.

ასეთია, მაგალითად, გენეტიკური დაავადება – ფენილკეტონურია. მისი მიზეზია ფერმენტ ფენილალანინჰიდროქსილიპაზის დეფიციტი, რის გამოც ორგანიზმი ამინმჟავა ფენილანალინს ვეღარ მოიხმარს. ეს ამინმჟავა მრავალი საკვების შემადგენლობაში შედის. დაუშლელი ფენილანალინი ორგანიზმში გროვდება და ოფლისა და შარდის სუნს ცვლის.

ფენილალანინი დიდ როლს ასრულებს პიგმენტ მელანინის სინთეზში, ამიტომ ფენილკეტონურიით დაავადებულ ბავშვებს და-ძმებთან შედარებით ბაცი კანი, თვალები და თმა აქვთ. გარდა ამისა, მათთვის დამახასიათებელია მიკროცეფალია (პატარა თავი), აგზნება, ხელ-ფეხის უნებლიე მოძრობები, მენტალური განვითარებით ჩამორჩენა, ჰიპერაქტიურობა, გამონაყარი, კანკალი და გულყრებიც კი.

დაავადების მკურნალობა სპეციფიკურ დიეტას ითვალისწინებს – საკვები ფენილანალინს არ უნდა შეიცავდეს. ასეთი ბავშვებისთვის მრავალი კომპანია უშვებს სპეციალურ ნარევებს.

ამჟამად განვითარებულ ქვეყნებში და, საბედნიეროდ, საქართველოშიც ყველა ახალშობილს უტარდება სკრინინგი ფენილკეტონურიის გამოსავლენად.

მუკოვისციდოზის დიაგნოზი, რა გასაკვირიც უნდა იყოს, შესაძლოა კოცნითაც დაისვას. მშობლები ხშირად იმიტომ მიმართავენ პედიატრს, რომ პატარას კანზე მარილის გემო აქვს. მუკოვისციდოზი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული გენეტიკური დაავადებაა. სტატისტიკური მონაცემებით, ყოველი მეოცე ადამიანი მისი გენის მატარებელია. მუკოვისციდოზის დროს ზიანდება სეკრეტის გამომყოფი ყველა ორგანო: ფილტვები, პანკრეასი, ღვიძლი, ნაწლავები, სანერწყვე, საოფლე და სასქესო ჯირკვლები. ვინაიდან წყლისა და ქლორის ტრანსპორტირება დარღვეულია, ამ ორგანოთა გამონაყოფი წებოვანია, რაც მის გამოძევებას აძნელებს. ამის შედეგია დაავადების კლინიკური სურათიც: ფილტვებში გროვდება სქელი ლორწო და ანთებას იწვევს, განავალი უხვია, მყრალი და ცხიმიანი. ამ სიმპტომებს თან ახლავს წონის კლება და ფიზიკური ჩამორჩენაც. კანის სიმლაშე კი იმის ბრალია, რომ ოფლთან ერთად ორგანიზმი კარგავს ნატრიუმს და ქლორს.