ჰემატურია ბავშვებში

ჰემატურია სამედიცინო ტერმინია და შარდში სისხლის წითელი უჯრედების, ერითროციტების, არსებობას გულისხმობს. რამდენად საშიშია ეს მდგომარეობა? შეიძლება თუ არა, ნორმალურ შარდში ერითროციტები იყოს და ყოველთვის მიუთითებს თუ არა მათი არსებობა პათოლოგიაზე? რა სიხშირით ვაკონტროლოთ შარდის საერთო ანალიზი? კიდევ რომელი კვლევებია საჭირო? მოდი, ერთად გავარკვიოთ, რას მოასწავებს ეს სიმპტომი და რა არ უნდა გამოგვეპაროს, როდის უნდა ვიყოთ ყურადღებით.

ჰემატურიაზე ლაპარაკობენ, თუ შარდის საერთო ანალიზით აღმოჩნდა ხუთზე მეტი ერითროციტი მხედველობის არეში. თირკმელი ფილტრის ფუნქციას ასრულებს, ამიტომ, წესით, შარდში ერითროციტები არ უნდა იყოს, თუმცა არსებობს ზღვრული რაოდენობა, რომელიც ნორმად მიიჩნევა (<5).

შარდში ერითროციტების რაოდენობის მიხედვით განასხვავებენ ჰემატურიის ორ ტიპს – მაკრო (დიდ) ჰემატურიას და მიკრო (მცირე) ჰემატურიას.

მიკროჰემატურიის დროს ცვლილებებს შეუიარაღებელი თვალით ვერ შეამჩნევთ, ისინი მხოლოდ მიკროსკოპის ქვეშ ჩანს (

ჰემატურია ავადმყოფობის სიმპტომია, მაგრამ შესაძლოა, იზოლირებული იყოს (ასიმპტომური ჰემატურია) და შემთხვევით აღმოვაჩინოთ.

ხანგრძლივობის მიხედვით შეიძლება განვასხვაოთ ხანმოკლე ჰემატურია (მაგალითად, შარდკენჭოვანი დაავადების დროს), გარდამავალი ჰემატურია (ბერჟეს დაავადების (IgA ნეფროპათია) დროს), ან პერსისტირებადი ჰემატურია – თანდაყოლილი ნეფრიტის შემთხვევაში.

საშარდე სისტემა შედგება წყვილი თირკმლისგან, წყვილი შარდსაწვეთისგან (მილისგან, რომლითაც უკავშირდება თირკმელი შარდის ბუშტს), შარდის ბუშტისა და ურეთრისგან (შარდსადენისგან). იმის მიხედვით, რომელ დონეზეა დაზიანება, შარდში შესაძლოა აღმოჩნდეს “შეუცვლელი” ან “შეცვლილი” ერითროციტები – ასე იქნება მითითებული ჰემატურიის შემთხვევაში შარდის საერთო ანალიზის პასუხში, თუმცა ასეთი დაყოფა პირობითია. “შეცვლილი” ერითროციტები უმეტესად (და არა ყოველთვის) თირკმლის პათოლოგიაზე მიუთითებს, ხოლო “შეუცვლელი” – საშარდე სისტემის ქვედა ნაწილის დაზიანებაზე, თუმცა გვხვდება თირკმლის ტუბერკულოზის, ჰემორაგიული ცხელებისა და ვილმსის სიმსივნის დროსაც.

რამდენად ხშირია?

ერთ-ერთი კვლევის დროს სასკოლო ასაკის ბავშვების 3-4%-თან მიკროსკოპული უსიმპტომო ჰემატურია გამოვლინდა. განმეორებითი კვლევით ჰემატურია დაუდასტურდა 1%-ს და შემთხვევათა მხოლოდ მესამედში აღმოჩნდა დაავადებასთან ასოცირებული.

მიკროსკოპული ჰემატურია შესაძლოა თან ახლდეს როგორც ნაკლებად საშიშ, ისე საკმაოდ სერიოზულ დაავადებას. გარდამავალმა მიკროჰემატურიამ შესაძლოა თავი იჩინოს ცხელებისა და ძლიერი ფიზიკური დატვირთვის დროს. მაკროჰემატურია ბავშვების 0.13%-თან ვლინდება და ასიდან 20-25 შემთხვევაში ცისტიტით (შარდის ბუშტის ანთებით) არის გამოწვეული.

სად ვეძებოთ მიზეზები?

საინტერესოა ჰემატურიის ასაკობრივი სტატისტიკა. სკოლამდელი ასაკის ბავშვებთან ყველაზე ხშირად გვხვდება ვილმსის სიმსივნით განპირობებული ჰემატურია, სასკოლო ასაკის ბავშვებთან – სტრეპტოკოკული ინფექციის შემდგომი გლომერულონეფრიტი (თირკმლის გლომერულების ანთება), ხოლო დიდებთან – შარდსასქესო სისტემის სხვა სიმსივნეებით განპირობებული.

მიზეზების მიხედვით ჰემატურია ასე შეიძლება დავყოთ:

. გლომერულური ჰემატურია – ვლინდება თირკმლის გლომერულური (საფილტრაციო) აპარატის დაზიანებით;

.  არაგლომერულური ჰემატურია. მისი სავარაუდო მიზეზებია: ცხელება, ფიზიკური დატვირთვა, მექანიკური ტრავმა, მენსტრუაცია, უცხო სხეული, საშარდე გზების ინფექცია, ჰიპერკალციურია და შარდკენჭოვანი დაავადება, ნამგლისებრუჯრედოვანი ანემია, კოაგულოპათიები (სისხლის შედედების დაავადებები), სიმსივნეები, წამლები`ტოქსინები (ანტიკოაგულანტები, ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული საშუალებები, ციკლოფოსფამიდი, რიტონავირი), ანატომიური განვითარების მანკები (თირკმლის პოლიკისტოზი, ჰიდრონეფროზი, სისხლძარღვოვანი მალფორმაციები).

* მიკროსკოპული ჰემატურიის ძირითადი მიზეზებია: ჰიპერკალციურია (შარდით დიდი რაოდენობით კალციუმის გამოყოფა), გლომერულონეფრიტი (თირკმლის გორგლოვანი აპარატის ანთება), თხილის სატეხელას (მაკნატუნას) სინდრომი (Nutcracker syndrome), ალპორტის სინდრომი.

Nutcracker-სინდრომი უმეტესად უსიმპტომო ჰემატურიით მიმდინარეობს და გამოწვეულია მარცხენა თირკმლის ვენის მიჭყლეტით აორტასა და ჯორჯლის არტერიას შორის. ზოგჯერ თან ახლავს მუცლის ტკივილი. დიგნოსტირდება დოპლერით.

ალპორტის სინდრომი თანდაყოლილი დაავადებაა, რომელიც უმეტესად ვაჟებთან ვლინდება და ნეიროსენსორული სიყრუე, მხედველობის დარღვევა და თირკმლის მწვავე უკმარისობა ახასიათებს.

მაკროჰემატურიისთვის, როგორც აღვნიშნეთ, ფერშეცვლილი შარდია დამახასითებელი, თუმცა ასეთი ცვლილება სხვა მდგომარეობებსაც ახასიათებს. კერძოდ, შარდს წითელ შეფერილობას აძლევს:

* მედიკამენტები: დოქსორუბიცინი, იბუპროფენი, ნიტროფურანტოინი, რკინის სორბიტოლი, დეფეროქსამინი, რიფამპიცინი;

* საკვები: ჭარხალი, მოცვი, საღებავები.

მაკროჰემატურიას ბავშვებთან უმთავრესად საშარდე გზების ინფექციები და შარდკენჭოვანი დაავადება იწვევს. შედარებით იშვიათად გვხვდება კოაგულოპათიები, ნამგლისებრუჯრედოვანი ანემია, ნეფროპათიები, ვილმსის სიმსივნე და ციკლოფოსფამიდთან (ქიმიოთერაპიულ პრეპარატთან) ასოცირებული ჰემორაგიული ცისტიტი.

დიაგნოსტიკა

ეცადეთ, ექიმის ყველა კითხვას უპასუხოთ გულწრფელად და შეძლებისდაგვარად ზუსტად – როგორც ამბობენ, სწორად შეკრებილი ანამნეზი დიაგნოზის ნახევარია.

ექიმი, სავარაუდოდ, გკითხავთ:

• ხომ არ გადაუტანია ბავშვს ცოტა ხნის წინ სტრეპტოკოკული (ბაქტერიული) ანგინა, თირკმლის კოლიკა (ჭვალი), ხომ არ აღენიშნება სისხლდენისკენ მიდრეკილება, ანემია; ხომ არ იღებდა თუ არა წამლებს (აუცილებლად აცნობეთ ექიმს მათ შესახებ); მოზარდ გოგონებთან უნდა გამოირიცხოს მენსტრუაცია – სისხლიანი შარდი შესაძლოა სწორედ ამის ბრალი იყოს;

• ხომ არ აქვს ოჯახის რომელიმე წევრს თირკმლის დაავადება, გამოხატული ჰემატურია ან სიყრუე;

• ხომ არ ჰქონია ბავშვს სახსრების ტკივილი, ართრიტი, გამონაყარი, ცხელება, ტრავმა, ხომ არ უჩიოდა მუცლის ტკივილს, მოთენთილობას, ხომ არ შეგიტყვიათ წონის კლება, ხომ არ განიცდის ძლიერ ფიზიკურ დატვირთვას;

უნდა შეფასდეს პაციენტის წონა, სიმაღლე, არტერიული წნევა. საყურადღებოა გამონაყარისა თუ პერიორბიტული და პერიფერიული შეშუპების არსებობა, პათოლოგიური მოცულობითი წარმონაქმნის არსებობა მუცლის არეში.

ჰემატურიის მიზეზი შესაძლოა პირველადი გასინჯვის დროსვე ვივარაუდოთ:

• მუცელში მოცულობითი წარმონაქმნის აღმოჩენისას უნდა გამოირიცხოს ვილმსის სიმსივნე (თირკმლის ავთვისებიანი სიმსივნე), თირკმლის პოლიკისტოზი და ჰიდრონეფროზი.

• შარდში ერითროციტები შესაძლოა მოხვდეს ურეთრის ტრავმის დროს.

• ჰემატურია ზოგჯერ თან ახლავს ნამგლისებრუჯრედოვან ანემიას.

• დილაობით შეშუპება თვალების ირგვლივ, წონის მატება, ოლიგურია (შარდის რაოდენობის შემცირება), მუქი შარდი პერიფერიული შეშუპებითა და არტერიული ჰიპერტენზიით ჰემატურიის გლომერულურ ხასიათზე მიუთითებს.

• ჰემატურია ცხელებით, მუცლის ტკივილით, გახშირებული შარდვითა და მტკივნეულობით საშარდე გზების ანთებაზე მეტყველებს.

• ჰემატურია ჰემორაგიული გამონაყარით, ართრიტითა და მუცლის ტკივილით ჰენოხ-შონლაინის დაავადებას ახასიათებს.

• თუ ბავშვს უსიმპტომო ჰემატურიის ოჯახური ანამნეზი აქვს, ამ შემთხვევაში მეტად სავარაუდოა კეთილთვისებიანი ოჯახური ჰემატურია. თუ ამას დაერთო თირკმლის მწვავე უკმარისობა სიყრუით, ალპორტის სინდრომი უნდა ვივარაუდოთ.

• ჰემატურია ცილინდრურიასა და პროტეინურიასთან ერთად შესაძლოა მიუთითებდეს: თირკმლის მილაკების მწვავე ნეკროზზე, თირკმლის ინფარქტზე, თირკმლის ქერქოვანი შრის ნეკროზზე, თირკმლის ვენის თრომბოზზე.

დიაგნოსტირება

ზუსტი დიაგნოზის დასასმელად ხშირად საჭიროა რამდენიმე კლინიკურ-ლაბორატორიული კვლევის ჩატარება. ექიმმა შესაძლოა დაგინიშნოთ შემდეგი კვლევები:

*  შარდის საერთო ანალიზი;

* შარდოვანა და კრეატინინი სისხლში;

* სისხლის საერთო ანალიზი (რათა გამოირიცხოს ანემია, ლეიკოციტების მომატება (ინფექციის მარკერი) და თრომბოციტების კლება (მაჩვენებელი ჰემორაგიის რისკისა);

* კოაგულოგრამა (სისხლის შედედების მაჩვენებელი);

* შარდში კალციუმის განსაზღვრა (ჰიპერკალციურიის გამოსარიცხად) – > 4მგ/კგ/დღ მომატებულად ითვლება; პათოლოგიად მიიჩნევა კალციუმ-კრეატინინის ფარდობა > 0,21;

* შარდის კულტურა (საშარდე გზების ინფექციის გამოსარიცხად);

* სეროლოგიური ანალიზი: C3, C4 კომპლემენტი – გლომერულონეფრიტის, ანტისტრეპტოლიზინ-O (ASO) – სტრეპტოკოკული ინფექციით განპირობებული გლომერულონეფრიტის და ანტინუკლეარული ანტისხეულები (ANA) წითელ მგლურაზე ეჭვის არსებობისას.

* რადიოლოგიური კვლევები: საშარდე სისტემის ულტრაბგერითი გამოკვლევა შარდკენჭოვანი დაავადების, მოცულობითი წარმონაქმნისა და თანდაყოლილი მანკის გამოსარიცხად. უფრო ზუსტია სპირალური კომპიუტერული ტომოგრაფია ვილმსის სიმსივნის, ჰიდრონეფროზისა და შარდკენჭოვანი დაავადების დროს.

* ინტრავენური უროგრაფია და ცისტოსკოპია იშვიათად ტარდება.

* ზოგ შემთხვევაში მკაცრი ჩვენებით საჭიროა თირკმლის ბიოფსია. თუ ჰემატურიას თან ახლავს შარდში დიდი რაოდენობით ცილა, აუხსნელი მაღალი არტერიული წნევა, მაღალი კრეატინინი, შესაძლოა თირკმლის ბიოფსია დაიგეგმოს. ბიოფსია რეკომენდებულია თირკმლის დაავადების ოჯახური მიმდინარეობის დროსაც.

როგორ ვიმკურნალოთ

ჰემატურია ავადმყოფობის სიმპტომია, ამიტომ მისი მკურნალობა ძირითადი დაავადების მკურნალობას გულისხმობს. უსიმპტომოდ მიმდინარე იზოლირებული მიკროჰემატურია მკურნალობას არ მოითხოვს და, წესისამებრ, გარდამავალია. თუ ასიმპტომურ ჰემატურიას თან ახლავს პროტეინურია (ცილა შარდში), აუცილებელია ნეფროლოგის კონსულტაცია. საშარდე სისტემის თანდაყოლილი ანომალიების შემთხვევაში ზოგჯერ რეკომენდებულია ქირურგიული ჩარევა.

თეონა ირემაძე