მეტის გაჩენას აღარ ვაპირებ!

უკვე იმდენი შვილი გყავთ, რამდენის გაჩენასაც აპირებდით, უფრო მეტიც კი, და მიგაჩნიათ, რომ სავალალო დემოგრაფიული მდგომარეობის გამოსწორებაში უკვე შეიტანეთ თქვენი წვლილი? ვფიქრობ, დასვენებას იმსახურებთ. მართალია, ორსულობა და მშობიარობა ქალის ჯანმრთელობის საწინდარია, მაგრამ ამქვეყნად არაფერია ამოუწურავი, მათ შორის – არც ქალის ჯანმრთელობა. თუ შიშობთ, რომ ამ მხრივ საკუთარი რესურსები ამოწურეთ, გირჩევთ, სტატია გულდასმით წაიკითხოთ. ამჯერად კონტრაცეფციის სამუდამო და ყველაზე საიმედო მეთოდს – სტერილიზაციას გაგაცნობთ.

 

ქალის ნებაყოფლობითი ქირურგიული კონტრაცეფცია ოჯახის დაგეგმვის უსაფრთხო და ყველაზე მაღალეფექტური თანამედროვე მეთოდია. მისი არსია კვერცხსავალი მილების გამავლობის მექანიკური ბლოკირება, რასაც ოკლუზიას, დახშობას ან გადაკვანძვასაც უწოდებენ.

ამჟამად ქირურგიული ოპერაციის ჩასატარებლად იყენებენ ორ ძირითად მეთოდს: მინილაპაროტომიას და ლაპაროსკოპიას. სტერილიზაცია ასევე შესაძლებელია ტრანსცერვიკალური (საშვილოსნოს ყელის გავლით) გზით, თუმცა ვაგინალური მიდგომით ოპერაციის ჩატარებაზე ბევრმა თანამედროვე სპეციალისტმა კარგა ხანია უარი თქვა, ვინაიდან დიდია ინფექციური გართულების ალბათობა და პროცედურა ტექნიკური თვალსაზრისითაც მინილაპაროტომიასა და ლაპაროსკოპიაზე გაცილებით რთულია.

ლაპაროსკოპიული ტექნიკით კვერცხსავალი მილების დასახშობად იყენებენ სილიკონის რგოლებს, ფილშის ან ჰულკას კლიპებს, ასევე – ბიპოლარულ ან მონოპოლარულ ელექტროკოაგულაციას.

 

როგორ მოქმედებს

კვერცხსავალის ბლოკირების შედეგად შეუძლებელი ხდება კვერცხუჯრედისა და სპერმატოზოიდის შერწყმა, რაც საბოლოოდ კონტრაცეფციულ ეფექტს განაპირობებს.

 

ეფექტურია?

კომპეტენტურ ავტორთა მონაცემებით, “კონტრაცეფციული მარცხი” ლაპაროსკოპიული სტერილიზაციის დროს, მაქსიმუმ, 0.8%-ს უტოლდება (Liskin L., Rinehert W.m Blackbumb R., 1985), რაც გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე კონტრაცეფციის სხვა მეთოდების ანალოგიური მაჩვენებლები. ამრიგად, დაორსულების რისკი, თუმცაღა ძალიან მცირე, მაინც არსებობს.

სტერილიზაციის შემდეგ ორსულობა შესაძლოა გამოწვეული იყოს:

* ოპერატორის შეცდომით, როდესაც კვერცხსავალის მაგივრად ხდება სხვა, მისი მსგავსი სტრუქტურის (მაგალითად, მრგვალი იოგის) ოკლუზია;

* ფალოპის მილის გამავლობის აღდგენით.

ორსულობა უმეტესად სტერილიზაციიდან პირველი ორი წლის განმავლობაში დგება და მისი სიხშირე ოკლუზიის მეთოდზეა დამოკიდებული. ხანგრძლივი გამოკვლევით დადგენილია, რომ წარუმატებელი კონტრაცეფციის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი – 1-3% – აღინიშნება ელექტროკოაგულაციის შემდეგ. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის 1995 წლის რეკომენდაციით, ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფციისთვის ელექტროკოაგულაციის გამოყენება ამით გამოწვეული სერიოზული გართულებებისა (შინაგანი დამწვრობები) და დაბალი ეფექტურობის გამო სტერილიზაციის სხვა მეთოდებთან შედარებით მიზანშეუწონელია.

 

ქირურგიული კონტრაცეფცია ოჯახის დაგეგმვის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია და მისი პოპულარობა მრავალი უპირატესობითაა განპირობებული. კერძოდ:

* პროცედურა ერთჯერადია და მთელი დარჩენილი სიცოცხლის განმავლობაში დამატებითი ჩარევის გარეშე, ბუნებრივად იცავს ქალს არასასურველი ორსულობისგან;

* სრულდება მუცლის ღრუს გაუხსნელად;

* შესაძლოა ჩატარდეს ამბულატორიულად, ადგილობრივი გაუტკივარებით;

* გართულების ალბათობა უმნიშვნელოა;

* ოპერაციის შემდგომი ნაწიბური პრაქტიკულად შეუმჩნეველია, რაც ესთეტიკური თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია ქალისთვის;

* პრაქტიკულად არ იცვლება ორგანიზმის ჰორმონული სტატუსი;

* პროცედურა ფინანსურად მომგებიანია.

გარდა ამისა, ქალებთან, რომელთაც ჩატარებული აქვთ ქირურგიული სტერილიზაცია, სტატისტიკის თანახმად, უფრო დაბალია საკვერცხის კიბოთი დაავადების რისკი. აბორტებისა და მათთან დაკავშირებული გართულებების თავიდან აცილების წყალობით უკეთესია მათი ცხოვრების ხარისხიც.

ქირურგიული სტერილიზაციის ნაკლად ის შეიძლება მივიჩნიოთ, რომ, მიუხედავად მცირეინვაზიურობისა, მაინც ქირურგიული პროცედურაა, შეუქცევადია და მისი წარმატებით ჩატარების შემთხვევაში შვილოსნობის აღდგენა შეუძლებელია. ზოგჯერ სტერილიზაცია ნაჩვენებიც კია, მაგალითად, ისეთი პათოლოგიების არსებობისას, როცა ქალის სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება.

ისეთი შემთხვევებისც გვხვდება, როცა ქირურგიული სტერილიზაცია მიზანშეწონილი არ არის. აბსოლუტური დროებითი უკუჩვენებებია ზოგადი ან ადგილობრივი ინფექცია და ორსულობა.

შედარებით დროებით უკუჩვენებებად მიიჩნევა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები, არითმია, მძიმე ანემია, სასუნთქი სისტემის დაავადებები, მაღალი წნევა, მოცულობითი წარმონაქმნები და მკვეთრად გამოხატული შეხორცებითი პროცესი მენჯისა და მუცლის ღრუში, სისხლის შედედების პრობლემები, შაქრიანი დიაბეტის მძიმე ფორმა. ასეთ ვითარებაში რეკომენდებულია დროებითი კონტრაცეფციის სხვა მეთოდის გამოყენება, სპეციალიზებულ კლინიკაში მკურნალობა და ქირურგიული ჩარევის მხოლოდ განკურნების შემდეგ განხორციელება.

 

როდის არის მიზანშეწონილი?

ქირურგიული კონტრაცეფციის მეთოდის არჩევისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პროცედურის ჩატარების დროს. მრავალ ქვეყანაში ქირურგიული სტერილიზაცია ტარდება მშობიარობის შემდეგ 48 საათის განმავლობაში. ამ დროს რეკომენდებულია მინილაპაროტომიის ჩატარება ადგილობრივი ანესთეზიით. ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფციის გამოყენება მშობიარობის შემდგომ პერიოდში მიზანშეწონილი არ არის – შესაძლოა, დაზიანდეს საშვილოსნო და კვერცხსავალი მილები, რომელთა სისხლმომარაგება გაძლიერებულია.

ბოქვენზედა მინილაპაროტომია კეთდება საშვილოსნოს სრული ინვოლუციის ანუ მშობიარობიდან 4-6 კვირის შემდეგ. ქირურგიული სტერილიზაცია შეიძლება შესრულდეს საკეისრო კვეთის ან რომელიმე გინეკოლოგიური ოპერაციის ჩატარების დროს, ასევე – თვითნებითი ან ხელოვნური აბორტის შემდეგ.

მშობიარობის შემდგომი ქირურგიული სტერილიზაცია მინილაპაროტომიის გზით თანამედროვე მოდელის სამშობიარო სახლის აუცილებელ სამედიცინო მომსახურებათა ნუსხას მიეკუთვნება და ცივილიზებულ სამყაროში ფართოდ გამოიყენება. აშშ-ში ასეთი ოპერაციები შეადგენს ქირურგიული სტერილიზაციების 40%-ს, რაც იმით აიხსნება, რომ პროცედურა მარტივია, ტარდება სამშობიაროდან გაწერამდე და არ მოითხოვს განმეორებით ჰოსპიტალიზაციას, მატერიალური დანახარჯი დაბალია, ოპერაცია კი მაღალეფექტური. ვინაიდან მშობიარობის შემდგომ პერიოდში საშვილოსნო და ფალოპის მილები მუცლის ღრუში მაღლაა, მინილაპაროტომია სრულდება მცირე, 1,5-3 სმ-იანი განაკვეთით ჭიპს ქვემოთ. ამ გზით საკმაოდ ადვილია ფალოპის მილებთან მიდგომა და მათი გადაკვანძვა.

ბოქვენზედა მინილაპაროტომიის დროს განაკვეთი ბოქვენზედა მიდამოში კეთდება და მისი ზომა 2-2,5სმ-ია. ამ მეთოდის გამოყენება შესაძლოა გაართულოს ჭარბმა წონამ ან მენჯის ღრუში შეხორცებითი პროცესის არსებობამ, ვინაიდან ძნელად მისადგომი ხდება საშვილოსნოს მილები, რაც საბოლოოდ პროცედურის გახანგრძლივებას და ზოგ შემთხვევაში ჭრილობის გაფართოებასაც კი განაპირობებს.

ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფციის ჩასატარებლად მისაღებია მენსტრუალური ციკლის ნებისმიერი დღე, თუ ორსულობა გამორიცხულია, თუმცა რეკომენდებულია ჩვეული, რიგითი მენსტრუაციის შემდგომი პირველი დღეები, რათა ორსულობა გამოირიცხოს. ლაპაროსკოპიული სტერილიზაცია სპეციალურად აღჭურვილ საოპერაციოში უნდა ჩატარდეს.

 

ფერტილობის აღდგენა ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფციის შემდეგ

ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფცია განიხილება როგორც სამუდამო, შეუქცევადი მეთოდი, თუმცა აუცილებლობის შემთხვევაში კვერცხსავალი მილების გამავლობის აღსადგენად ტარდება შესაბამისი ოპერაციები როგორც მიკროქირურგიული, ისე ლაპაროსკოპიული ტექნიკით. ოპერაციები ძვირად ღირებულია, სრულდება მაღალკვალიფიციური სპეციალისტის მიერ მხოლოდ სპეციალიზებულ კლინიკაში, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ფერტილობის აღდგენის გარანტია არ არსებობს. ამდენად, პაციენტმა კარგად უნდა გააცნობიეროს, რომ პროცედურის წარმატებით ჩატარების შემთხვევაში ბუნებრივი გზით შვილი აღარ ეყოლება.

 

რა გვერდით მოვლენებს ველოდოთ?

პროცედურის წინ თითქმის ყველა ქალს აწუხებს კითხვა, ხომ არ გამოიწვევს ქირურგიული კონტრაცეფცია ჰორმონულ ცვლილებებს. თუ თქვენც ამის გამო ყოყმანობდით, დაგამშვიდებთ: მრავალრიცხოვანი გამოკვლევა და კლინიკური დაკვირვება საშუალებას გვაძლევს ვამტკიცოთ, რომ ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფცია პრაქტიკულად არ ცვლის ქალის ორგანიზმის ჰორმონულ ბალანსს. “პოსტოკლუზიური სინდრომის” პრობლემაზე მომუშავე მრავალი ავტორის მონაცემებით, ლაპაროსკოპიული კონტრაცეფციის შემდეგ ქალის ფსიქოლოგიისა და ფიზიოლოგიის შეცვლა მოსალოდნელი არ არის. ის არც მენსტრუალური ციკლის ხასიათზე ახდენს გავლენას.

 

სტერიზილაცია ქირურგიის გარეშე

არსებობს სტერილიზაციის არაქირურგიული მეთოდიც – სტერილიზაცია ქვინაკრინით, რომლის დროსაც ორგანიზმში ტრანსცერვიკალურად შეჰყავთ ქიმიური ნივთიერება ქვინაკრინი. მისი ზემოქმედებით კვერცხსავალის ლორწოვანი ნაწიბურდება და გამავლობას კარგავს.

ქვინაკრინით არაქირურგიული სტერილიზაცია, უპირველეს ყოვლისა, ნაჩვენებია გვიანი რეპროდუქციული ასაკის ქალებისთვის, რომლებსაც უკვე ჰყავთ სასურველი რაოდენობის შვილი და მეტის გაჩენას აღარ აპირებენ. განსაკუთრებით მოხერხებულია ეს მეთოდი მათთვის, ვინც უჩივის სიმსუქნეს, ვენების ვარიკოზულ გაგანიერებას, ჰიპერტონიას, შაქრიან დიაბეტს და სხვა იმ პათოლოგიებს, რომელთა დროსაც ოჯახის დაგეგმვის სხვა მეთოდები, მათ შორის – ქირურგიული სტერილიზაცია, უკუნაჩვენებია.

სტერილიზაციის ამ მეთოდის გამოყენება არ შეიძლება:

* საშვილოსნოდან უცნობი ეტიოლოგიის სისხლდენის,

* ორსულობის ან ორსულობაზე ეჭვის,

* მცირე მენჯის ღრუს ორგანოთა მწვავე ანთებითი პროცესების,

* რეპროდუქციული ორგანოების სიმსივნის,

* სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების არსებობის დროს.

აღნიშნული მეთოდი ორი პროცედურის ჩატარებას გულისხმობს. პირველი ტარდება მენსტრუალური ციკლის მე-6-დან მე-12 დღემდე, მეორე კი პირველიდან ერთი თვის შემდეგ. ფალოპის მილების ნაწიბურის სრულ ჩამოყალიბებას 3-4 თვე სჭირდება. ამ ხნის განმავლობაში პაციენტმა უნდა გამოიყენოს კონტრაცეფციის რომელიმე სხვა დროებითი მეთოდი (აბები, კონდომი, საინექციო საშუალება, სპერმიციდი), რათა თავიდან აიცილოს არასასურველი ორსულობა.

ქვინაკრინით სტერილიზაციის შესაძლო გვერდითი მოვლენებია:

* ტკივილი მუცლის ქვედა მესამედში;

* თავის ტკივილი;

* საშოს წვა;

* ყვითელი გამონადენი საშოდან.

ეს სიმპტომები სპეციალურ მკურნალობას არ მოითხოვს და თავისთავად გაივლის.

კვლევის დროს, რომელიც 19 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა ჩილეში და მოიცვა 1500-ზე მეტი ქალი, რომელთაც ქვინაკრინით სტერილიზაცია ჰქონდათ ჩატარებული, კანცეროგენური გადაგვარება შემჩნეული არ ყოფილა. 1995 წელს გამართულ ფორუმზე, რომელიც რეპროდუქციულ ჯანმრთელობას ეძღვნებოდა, დაისვა საკითხი ქვინაკრინის შესაძლო ტოქსიკური ზემოქმედების მექანიზმის შესწავლის შესახებ, თუმცა უნდა ითქვას, რომ ქვინაკრინს როგორც მალარიის საწინააღმდეგო საშუალებას 100 მილიონზე მეტი ადამიანი იყენებს და 65 წლის განმავლობაში მისი კანცეროგენული ეფექტი შემჩნეული არ ყოფილა. შობადობის რეგულაციის აღნიშნული მეთოდი მარტივია, ეკონომიურად ხელმისაწვდომი, არ მოითხოვს ჰოსპიტალიზაციას, ანესთეზიას და არც სერიოზული გართულებები ახასიათებს. მისი გამოყენების ისტორიაში არც ერთი ლეტალური შედეგი არ აღრიცხულა.

 

თამარ არქანია