სად ქრება თვალისჩინი

მსოფლიოს ხედვით

მოდი, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (World Health Organization– WHO) მონაცემებსაც გადავავლოთ თვალი:

* მსოფლიოში დაახლოებით 269 მილიონ კაცს დაქვეითებული აქვს მხედველობა, 45 მილიონი კი უსინათლოა.

* 153 მილიონი კაცის დაქვეითებული მხედველობა რეფრაქციის არაკორექტირებული მანკის (ახლომხედველობის, შორსმხედველობის, ასტიგმატიზმის) ბრალია. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ნორმალურად მხოლოდ იმიტომ ვერ ხედავენ, რომ შესაფერის სათვალეზეც კი არ მიუწვდებათ ხელი.

* ქალებს მამაკაცებთან შედარებით მხედველობის დაკარგვის მეტი საფრთხე ემუქრებათ: უსინათლოთა 2`3 ქალი ან გოგონაა.

* უსინათლოთა 90% დაბალი შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ცხოვრობს;

* უსინათლოთა 80% შეიძლებოდა არ დაბრმავებულიყო – პრობლემის გამოსწორება ან თავიდან აცილება შესაძლებელი გახლდათ.

* მხედველობის აღდგენისა და უსინათლობის პრევენციის სტრატეგიები ერთ-ერთი ყველაზე ხარჯეფექტური ღონისძიებებია ჯანმრთელობის დაცვის სისტემაში.

* ხანდაზმული მოსახლეობის წილის ზრდა და ცხოვრების თანამედროვე წესი გვაფიქრებინებს, რომ მხედველობაზე მოქმედი ქრონიკული პათოლოგიების, მაგალითად, დიაბეტური რეტინოპათიის, შემთხვევათა რიცხვი დროთა განმავლობაში საგრძნობლად მოიმატებს.

* ეფექტური და კარდინალური ჩარევის გარეშე 2020 წლისთვის უსინათლოთა რაოდენობა მთელ მსოფლიოში 76 მილიონს მიაღწევს.

ამ შემაშფოთებელი პერსპექტივის გამო 1999 წელს ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და უსინათლობის პრევენციის საერთაშორისო სააგენტომ (International Agency to prevent Blindness – IAPB) წამოაყენეს თავიდან აცილებადი უსინათლობის აღმოფხვრის გლობალური ინიციატივა “ხედვა 2020”. ისინი მთელ მსოფლიოში უამრავ არასამთავრობო ორგანიზაციასთან, პროფესიულ ასოციაციასთან, თვალის ინსტიტუტსა და კორპორაციასთან თანამშრომლობენ. მათივე დაწესებულია მხედველობის მსოფლიო დღეც, რომელსაც ყოველი წლის მეორე ხუთშაბათს აღნიშნავენ. მიზანი ერთია: კიდევ ერთხელ შეახსენონ მსოფლიოს, რომ ასეთი პრობლემა არსებობს და კიდევ ერთხელ დაირაზმონ სიბრმავის აღმოსაფხვრელად.

სამიზნე წლამდე კიდევ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი, თუმცა არც მიღწევაა ცოტა: ბრაზილიამ, ჩინეთმა, ეთიოპიამ, გამბიამ, ინდოეთმა, მავრიტანიამ, მექსიკამ, ნეპალმა, ომანმა, პაკისტანმა და ტანზანიის გაერთიანებულმა რესპუბლიკამ ჯანმოს მდგომარეობის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება უპატაკეს.

IAPB-ს საიტზე საქართველოს შესახებ ინფორმაცია ძალზე მწირია. გამოთვლების თანახმად, ჩვენში უსინათლოა მოსახლეობის 0.4% (თუ ეს რიცხვი სინამდვილეს შეესაბამება, არც ისე ცუდად გვქონია საქმე – ჯანმო 2020 წლისთვის უსინათლოთა საერთო რაოდენობის 0.5%

-მდე შემცირებას, თითოეულ ქვეყანაში კი 1%-ზე მეტად შემცირებას გეგმავს), რომ მხედველობის დაკარგვის ყველაზე ხშირი მიზეზი კატარაქტა (ეს უკვე განვითარებადი ქვეყნების რიგში გვაყენებს) და დიაბეტური რეტინოპათიაა. ასევე მითითებულია, რომ თვალის ექიმიც, მათ შორის – ქირურგიც, საკმაოდ ბევრი გვყავს და არც სასწავლო ცენტრების ნაკლებობას ვუჩივით. აი, რამდენი ჩვენგანი ახერხებს ექიმთან მისვლას ან რა ვითარებაა რეგიონებში, ჯერ არავის გამოუთვლია...

ორსულობის თანმხლები რისკი

ორსულობას სასიამოვნო მოლოდინთან ერთად ხშირად სირთულეებიც ახლავს თან. ერთ-ერთი განსაცდელი მხედველობის დაქვეითებაა, რომლის თავიდათავი ორსულობის თანმხლები ჰორმონული და მეტაბოლური ცვლილებები ყოფილა.

მოსალოდნელი ცვლილებები

რქოვანა გარსსა და ბროლში, ისევე როგორც მთელ ორგანიზმში, ორსულობის დროს სითხე კავდება. ამის გამო საგრძნობლად იცვლება რქოვანა გარსის სიმრუდე. საქმე ის არის, რომ რაც უფრო მეტადაა ამოდრეკილი რქოვანა გარსი, მით უფრო მკვეთრად გარდატეხს ის სინათლის სხივს, თვალი მეტად მიიდრიკება ახლომხედველობისკენ, რთულდება შორს მდებარე საგნების დანახვა. ამის კვალობაზე, თუ ქალს ორსულობამდე არ ჰქონია მხედველობის პრობლემები, უეცრად ამჩნევს მის გაუარესებას, ხოლო თუ მიოპია დაორსულებამდეც ჰქონდა, იმატებს მისი ხარისხი. ცხადია, ასეთი რამ ყველას არ მოსდის – შესაძლოა, ორსულობამ ყოველგვარი გართულების გარეშე ჩაიაროს და უმეტესად ასეც ხდება, მაგრამ გახსოვდეთ: ჩივილების უქონლობა ყოველთვის არ ნიშნავს პრობლემის არარსებობას. შესაძლოა, ბადურა გარსზე, კერძოდ, მის პერიფერიაზე, იყოს გათხელებული უბნები, მაგრამ კლინიკურად ეს არაფრით გამოიხატოს. ორსულობა ამ მდგომარეობას, ცხადია, ართულებს და შესაძლოა, საბოლოოდ ბადურა გარსის ჩამოცლამდეც კი მივიდეს საქმე.

ასე რომ, აუცილებელია, ყველა ორსულმა, უჩივის თუ არა რამეს, გაიაროს გამოკვლევა ოფთალმოლოგთან. ამ ნიშნით ორსულები ორ კატეგორიად იყოფიან: ისინი, რომელთაც ორსულობამდე არ ჰქონდათ მხედველობის პრობლემები და ისინი, რომლებსაც პრობლემები მანამდეც ჰქონდათ. პირველ შემთხვევაში, როგორც უკვე მოგახსენეთ, ორსულობის დროს თავჩენილი სიმპტომები საშიში არ არის და თვალის ექიმთან ორჯერადი გეგმური ვიზიტი საკმარისია მდგომარეობის შესაფასებლად. პირველი ვიზიტი უნდა დაიგეგმოს პირველ ტრიმესტრში, მე-10-12 კვირას, ხოლო მეორე – მესამე ტრიმესტრში, 33-34-ე კვირას. რაც შეეხება მეორე კატეგორიის პაციენტებს, ისინი ოფთალმოლოგს ყოველთვიურად უნდა გაესინჯონ.

რას უჩივიან ორსულები

ყველაზე ხშირად ორსული უჩივის მხედველობის გარდამავალ დაბინდვას, შავ მცურავ წერტილებს. გამორიცხული არ არის, თავი იჩინოს მხედველობის გაორებამ, ნათებამ, თვალის მომატებულმა სიმშრალემ.

ორსულობაზე შესაძლოა გავლენა მოახდინოს ტოქსიკოზმა და პრეეკლამფსიამ, განსაკუთრებით – მესამე ტრიმესტრში, როდესაც მოსალოდნელია არტერიული წნევის მომატება, კიდურების შეშუპება და პროტეინურია (შარდში ცილის არსებობა). ამ დროს დიდი დატვირთვა ადგება ორგანიზმის სისხლძარღვოვან აუზს, რომლის მდგომარეობაზე დაკვირვებაც შესაძლებელია ბადურა გარსის სისხლძარღვების დათვალიერებით. ამ დროს შეინიშნება ბადურას არტერიოლების შევიწროება, ვენების გაფართოება, იშვიათად – ბადურა გარსის შეშუპება და მხედველობის ნერვის ჰიპერემია. მხედველობის გაუარესება ამ პრობლემების დროსაც უმეტესად გარდამავალია.

ოფთალმოლოგთან ვიზიტის დროს ორსულს უმოწმებენ მხედველობის სიმახვილეს (ვიზომეტრია), უზომავენ თვალის წნევას (ტონომეტრია), განსაზღვრავენ თვალის კაკლის ღერძს და, რაც მთავარია, ათვალიერებენ ბადურა გარსს, კერძოდ, მისი კიდურა პერიფერიას, სპეციალური ხელსაწყოთი – კონტაქტური გონიოლინზით, რათა გამოირიცხოს მასზე დეგენერაციული და დეფექტური უბნების არსებობა. თვალის ფსკერის სწორედ ეს გამოკვლევა აძლევს ექიმს საშუალებას, შეაფასოს რისკფაქტორები და შეიმუშაოს სამოქმედო ტაქტიკა. კერძოდ, ის ადგენს, არის თუ არა ბადურა გარსზე ნახეთქები ან დისტროფიის კერები და აუცილებელია თუ არა ლაზერით მისი გამაგრება.

საჭიროა თუ არა საკეისრო კვეთა

ამ საკითხის თაობაზე დღემდე არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა  ურთიერთსაპირისპირო მოსაზრებები, თუმცა თანამედროვე კვლევებს თუ გადავავლებთ თვალს, შევამჩნევთ, რომ დღესდღეობით ოფთალმოლოგიური კუთხით საკეისრო კვეთის ჩვენება ძალზე შეზღუდულია. სამწუხაროდ, მხედველობის პრობლემების მქონე ორსულებს, რომლებიც საკონსულტაციოდ მიმართავენ ექიმს, უკვე მტკიცედ აქვთ გადაწყვეტილი საკეისრო კვეთის ჩატარება. უნდა ვიცოდეთ, რომ აქ გადამწყვეტია არა მიოპიის ხარისხი, არამედ თვალის ფსკერის, კერძოდ, ბადურა გარსის კიდურა პერიფერიის მდგომარეობა. ისიც უნდა ითქვას, რომ მიოპიის ხარისხი ხშირად არ თანხვდება ბადურა გარსის დაზიანების ხარისხს – არის შემთხვევები, როდესაც მაღალი მიოპიის დროს ცვლილებები თვალის ფსკერზე სრულებით არ შეინიშნება, მსუბუქი მიოპიის დროს კი ის სერიოზულად არის დაზიანებული.

წინათ მაღალი ხარისხის მიოპია საკეისრო კვეთის ფაქტობრივად აბსოლუტურ ჩვენებად მიიჩნეოდა. თანამედროვე მიდგომა ამ სტრატეგიას უარყოფს. დიაბეტით დაავადებულ ორსულებთანაც კი, რომლებსაც დიაბეტური რეტინოპათია ჩამოუყალიბდათ, თვალის მდგომარეობის გამო მშობიარობა მკაცრად უკუნაჩვენები არ არის. ამ კუთხით ყველაზე მძიმე პათოლოგიებად ცალ ან ორივე თვალზე ბადურა გარსის ჩამოცლის ისტორია ან უკვე არსებული დიაბეტური რეტინოპათია მიიჩნევა და მაშინაც კი საკითხი ინდივიდუალურად წყდება.

საზოგადოდ,  ფიზიოლოგიური მშობიარობა ორგანიზმისთვის დიდი დატვირთვაა. დატვირთვა ადგება თვალსაც, თუმცა ვერ ვიტყვით, რომ მას მნიშვნელოვანი საფრთხე ელის. არ არის გამორიცხული მცირე ზომის სისხლჩაქცევების გაჩენა ბადურა გარსზე არასწორად გაჭინთვის დროს.

სხვა დისკომფორტი

ქალები, რომლებიც ადრე კონტაქტურ ლინზებს ატარებდნენ, ორსულობის დროს ერთგვარ დისკომფორტს უჩივიან, რაც ისევ და ისევ ჰორმონულ ცვლილებებთან არის დაკავშირებული – მხედველობის დაბინდვასთან სითხის შეკავების გამო და სიმშრალით განპირობებულ დისკომფორტთან. ასეთ პაციენტებს, თუ აშკარად გამოხატული ჩივილები აქვთ, ექიმი ურჩევს, დროებით სათვალე გამოიყენონ და მშობიარობის შემდეგ დაუბრუნდნენ კონტაქტურ ლინზებს. სიმშრალის დროს კი რეკომენდებულია ცრემლის ანალოგის, უკონსერვანტო დამატენიანებლის, ჩაწვეთება, რომელიც ორსულობის ნებისმიერ პერიოდში უვნებელია.

რა ემუქრებათ ბავშვებს

მხედველობადაქვეითებულთა დაახლოებით 82% 50 წელს არის გადაცილებული, თუმცა ეს ასაკობრივი ჯგუფი მსოფლიოს მოსახლეობის მხოლოდ 19%-ს შეადგენს.

ბავშვთა უსინათლობა მთელ მსოფლიოში სერიოზულ პრობლემად რჩება. გამოთვლილია, რომ 15 წლამდე ასაკის 1.4 მილიონ ბავშვს მრავალი წლის განმავლობაში მოუწევს უსინათლოდ ცხოვრება. მხედველობის დაქვეითება ცვლის ბავშვის მიერ სამყაროს აღქმას, აფერხებს შემეცნებით, ემოციურ, ნერვულ და ფიზიკურ განვითარებას.

მხედველობადაქვეითებულ ბავშვთა 2`3-ს განვითარების სხვა დარღვევაც აქვს. მაგალითად, გონებრივი განვითარების შეფერხება, ცერებრული დამბლა, სმენის დაქვეითება ან ეპილეფსია, და რაც უფრო ძლიერია მხედველობის დაქვეითება, მით მეტია ამ პრობლემის წარმოშობის საფრთხე.

თანშობილი პრობლემა

ზოგიერთი ბავშვი თვალის ამა თუ იმ პათოლოგიით იბადება. საკმაოდ მძიმე, თუმცა არც ისე გავრცელებული თანდაყოლილი დაავადებაა რეტინობლასტომა, რომელიც ბადურა გარსის ავთვისებიან სიმსივნეს წარმოადგენს. სტატისტიკის თანახმად, 15 000-30 000 ბავშვზე დაავადების ერთი შემთხვევა მოდის. დაავადებულთა მესამედს ორმხრივი პათოლოგია აღენიშნება.

დაავადება 3 წლამდე ვლინდება. პათოლოგიური პროცესი თავდაპირველად ბადურა გარსში ვითარდება და სისხლძარღვოვან გარსსა და მინისებურ სხეულში ვრცელდება, მოგვიანებით მოიცავს თვალის კაკალს და თვალბუდეში ან თავის ქალაში გადაინაცვლებს.

ერთ-ერთი პირველი სიმპტომი, რომელიც შეიძლება შეამჩნიონ მშობლებმა, გუგის არეში მოთეთრო-მოყვითალო ნათება, ე. წ. ამავროზული კატის თვალია. დიდი მნიშვნელობა აქვს დაავადების საწყის სტადიაზე გამოვლენას და გადაუდებელ მკურნალობას, ვინაიდან ეს პათოლოგია მხოლოდ თვალს კი არ აზიანებს, არამედ სიცოცხლისთვისაც საშიშია.

რეტინობლასტომასზე ხშირია თანდაყოლილი კატარაქტა, რომლის პროგნოზიც დროული და სათანადო ჩარევის შემთხვევაში საკმაოდ კეთილსაიმედო გახლავთ. სტატისტიკის თანახმად, 100 000 ბავშვზე 5 შემთხვევა აღირიცხება.

პათოლოგიის მიზეზად შეიძლება იქცეს შაქრიანი დიაბეტით დაავადებული დედა, დედის მიერ ორსულობისას (განსაკუთრებით – მის პირველ ნახევარში) გადატანილი ვირუსული ჰეპატიტი, ტოქსოპლაზმოზი, კალციუმის ცვლის დარღვევა, ციტომეგალოვირუსული ინფექცია, წითურა და სხვა.

თუ ახალშობილს კატარაქტა აქვს, მშობლებმა შეიძლება შეამჩნიონ, რომ ბავშვი თავს არიდებს მკვეთრ სინათლეს (ხუჭავს თვალებს), ცუდად აფიქსირებს საგნებს... მშობლებს ვურჩევთ, თუნდაც მცირედი ეჭვის შემთხვევაში მიმართონ ბავშვთა ოფთალმოლოგს. დაავადების ადრეულ სტადიაზე გამოვლენა და სათანადო ქირურგიული მკურნალობა თავიდან აგვაცილებს ობსკურაციული ამბლიოპიის, ე.წ. ზარმაცი თვალის, განვითარებას. თანამედროვე ოფთალმოქირუგიის შესაძლებლობების გათვალისწინებით, რეკომენდებულია ოპერაციის გაკეთება 4 თვიდან ერთ წლამდე და სათანადო კორექციის (სათვალის, კონტაქტური ლინზის) დანიშვნა. არ გირჩევთ, ქირურგიული მკურნალობა უფრო გვიანი პერიოდისთვის გადადოთ. 4-5 წლიდან კი უკვე შესაძლებელია ხელოვნური ბროლის მეორეული იმპლანტაცია, რათა სათვალით ან კონტაქტური ლინზით კორექციის საჭიროება მოიხსნას.

საქართველოში თვალის ამა თუ იმ დაავადებას ბავშვთა დაახლოებით 20% უჩივის. ყველაზე ხშირია რეფრაქციული მანკი: ახლომხედველობა, შორსმხედველობა, ასტიგმატიზმი.

სასკოლო ასაკის პრობლემები

მცირე ასაკში მხედველობის პრობლემები მეტწილად რეფრაქციის ანომალიებს: ახლომხედველობას, შორსმხედველობას, ასტიგმატიზმს, – უკავშირდება. ბავშვთა უმრავლესობა ჰიპერმეტროპიით (შორსმხედველობით) იბადება. 8-9 წლის ასაკისთვის, ჩვეულებრივ, ყალიბდება რეფრაქციის საბოლოო სახე. რეფრაქციის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მანკი შორსმხედველობა ანუ ჰიპერმეტროპიაა, რომელმაც არასათანადო მკურნალობის შემთხვევაში შესაძლოა აკომოდაციურ სიელმესა და რეფრაქციულ ამბლიოპიას (ზარმაც თვალს) დაუდოს სათავე. ჰიპერმეტროპიის დროული და სათანადო კორექციითა და მკურნალობით (სათვალე, კონტაქტური ლინზა, ექსიმერლაზერული ოპერაცია) ადრეულ ასაკში ზემოხსენებული პრობლემები ადვილად გვარდება.

თანამედროვე პირობებში ახლო მანძილზე მხედველობის მზარდმა დატვირთვამ, კომპიუტერის ხანგრძლივმა გამოყენებამ ბავშვთა ასაკში მიოპიის (ახლომხედველობის) გახშირება გამოიწვია. რეფრაქციის ამ მანკის აღმოჩენისას ბავშვს სისტემატური მეთვალყურეობა (კონტროლი 6 თვეში ერთხელ) უნდა დაუწესდეს. ის ზედმიწევნით უნდა ასრულებდეს ექიმის რეკომენდაციებს ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ახლომხედველობის პროგრესირების შემთხვევაში დაისმის პროგრესის შემაჩერებელი ოპერაციის (სკლეროპლასტიკის) ჩატარების საკითხი.

რეფრაქციის მანკი თანდაყოლილიც შეიძლება იყოს და შეძენილიც. მხედველობის პრობლემები უმთავრესად 6-დან 12 წლამდე იჩენს თავს, ყველაზე ხშირად – უმცროს სასკოლო ასაკში. ამ პრობლემას დაწყებითი კლასის სინდრომი ეწოდება. ამის კვალობაზე, დაწყებითი კლასების მოსწავლეთა მხედველობა განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს, რადგან ამ ასაკში სწავლის პროცესს ერთგვარი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური დაძაბულობა ახლავს თან. როგორც გამოკითხვამ აჩვენა, თვალების დაძაბვას, უპირველეს ყოვლისა, სასკოლო დაფა იწვევს. ამ პერიოდში არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება მხედველობის ჰიგიენის უგულებელყოფა.

მხედველობის გაუარესების თავიდან ასაცილებლად ბავშვს მხედველობის ჰიგიენის დაცვა და თვალების მოდუნება უნდა ვასწავლოთ. მეცადინეობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს განათებას: ოთახი მთლიანად უნდა იყოს განათებული, თუმცა ურიგო არ იქნება, თუ ამავე დროს ლოკალურ განათებასაც (მაგიდის ნათურის) გამოვიყენებთ. მხოლოდ ლოკალური განათება მხედველობისთვის მავნებელია. იმავე მიზეზით არ შეიძლება კომპიუტერის ეკრანისა და ტელევიზორის სიბნელეში ყურება. აუცილებელია თვალებსა და წიგნს შორის ოპტიმალური მანძილის დაცვა. მეცადინეობისას სასურველია, ბავშვი 40-45 წუთში ერთხელ 10 წუთით შევასვენოთ.

კარგია, როდესაც ბავშვს სურს, იმუშაოს კომპიუტერთან და მეტი ინფორმაცია მიიღოს, მაგრამ მხედველობის გადატვირთვა არამც და არამც არ შეიძლება. ზოგიერთი ბავშვი კომპიუტერთან რამდენიმე საათს ატარებს, ეს კი საშიშია.

ბევრს ჰგონია, თუ მონიტორზე დამცავ ეკრანს დააყენებს, მხედველობის პრობლემა აღარ დაემუქრება. სინამდვილეში პრობლემის მიზეზი სულ სხვა რამაა: კომპიუტერთან ხანგრძლივი მუშაობისას თვალში წარმოიშობა აკომოდაციის სპაზმი, რაც ერთსა და იმავე მანძილზე დაძაბული (კონცენტრირებული) ყურებით არის განპირობებული, ამ სპაზმმა კი, ადვილი შესაძლებელია, ახლომხედველობას დაუდოს სათავე. გარდა ამისა, დამტკიცებულია, რომ მონიტორთან მუშაობისას ადამიანი ჩვეულებრივზე იშვიათად ახამხამებს თვალებს. შედეგად ყალიბდება მშრალი თვალის სინდრომი, რომელიც თვალების სიმშრალით, წვით, სიწითლით ვლინდება.

ბავშვებს მხედველობა რომ არ დაუქვეითდეთ, ბევრი დრო არ უნდა გაატარონ კომპიუტერთან, ხოლო მუშაობისა თუ თამაშის დროს ხშირად შეისვენონ.

რეფრაქციული მანკის დროს მშობლები ყველაზე ხშირად აღნიშნავენ, რომ ბავშვი:

. მეტისმეტად ახლოს უჯდება ტელევიზორს, კითხვისას თვალებთან ახლოს მიაქვს წიგნი, გვერდულად იყურება;

. უჩივის თვალების წვას, დისკომფორტს, თავის ტკივილს, რომელიც მხედველობით დატვირთვას (ტელევიზორის ყურებას, კომპიუტერთან მუშაობას ან თამაშს, წერა-კითხვას) უკავშირდება.

კორექციისთვის

მხედველობის კორექციისთვის უმთავრესად სათვალეს იყენებენ. 15 წლამდე ასაკის ბავშვებს ლინზების გამოყენებას არ ურჩევენ, მაგრამ იშვიათად, მაგალითად, კერატოკონუსის ან მაღალი ხარისხის ახლომხედველობის დროს, ექიმს მაინც უწევს მათი დანიშვნა. ამ პათოლოგიების დროს საჭიროა მყარი ლინზის ტარება.

მხედველობის დარღვევების მკურნალობისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს სათვალის სწორად და დროულად შერჩევას.

შორსმხედველობისა და ასტიგმატიზმის შემთხვევაში სათვალე ბავშვმა მუდმივად უნდა ატაროს, ხოლო ახლომხედველობის დროს – მხოლოდ შორს ყურებისას.

გარდა სათვალისა, კლინიკის პირობებში ფართოდ გამოიყენება სხვადასხვა პლეოპტიკური ვარჯიში, კერძოდ, კომპიუტერული ვარჯიშების კურსი. სამკურნალო კომპიუტერული პროგრამები თამაშის პრინციპზეა აგებული და ძალიან მოსწონთ პატარებს.

რეფრაქციული მანკების მკურნალობა 15-16 წლამდე უნდა მოხდეს. თუ დაგვიანდა, დარღვევის გამოსწორება პრაქტიკულად შეუძლებელი გახდება. ლაზერული ოპერაციით მხედველობის კორექცია კი 18 წლამდე არ არის რეკომენდებული.

ცოტა წავივარჯიშოთ

მხედველობის განტვირთვის საუკეთესო გზაა სხვადასხვა მანძილზე მდებარე საგნებზე მზერის გადატანა. სწორედ ასეთ ვარჯიშს ვურჩევთ ბავშვებს სპაზმის მოსახსნელად.

1. სახესთან, ცხვირიდან დაახლოებით 15 სმ-ზე, დაიკავეთ საჩვენებელი თითი და შეხედეთ მის წვერს. შემდეგ მზერა თქვენგან 5-6 მეტრზე ან უფრო შორს მდებარე ობიექტზე გადაიტანეთ. გაიმეორეთ რამდენიმეჯერ.

2. ეს ვარჯიში სრულდება ფანჯარასთან ან ბუნების წიაღში. აიფარეთ მარჯვენა ხელისგული მარჯვენა თვალზე. იმ საგნებიდან, რომლებიც თქვენს თვალწინაა, აირჩიეთ სწორ ხაზზე მდებარე რამდენიმე ობიექტი. მათგან უახლოესი თქვენივე საჩვენებელი თითი იქნება, რომელიც 20-30 სმ მანძილზე უნდა გეკავოთ, მეორე თქვენგან 2-3 მეტრით უნდა იყოს დაშორებული, მესამე – 6-7 მეტრით და ა. შ. მზერა ახტუნავეთ საგნიდან საგანზე და ყოველ მათგანზე რამდენიმე წამით შეაყოვნეთ. შემდეგ იგივე გააკეთეთ უკუმიმართულებით ანუ უშორესი ობიექტიდან თქვენს თითამდე. ეს ვარჯიში მარცხენა თვალითაც შეასრულეთ, მერე კი ორივეთი ერთდროულად.

დღენაკლულთა მხედველობის გადასარჩენად

ბავშვთა სიბრმავე მთელ მსოფლიოში ყველაზე ხშირად დღენაკლულთა რეტინოპათიით არის განპირობებული. ამ პათოლოგიის განვითარებაში ლომის წილი თანამედროვე ტექნოლოგიებს უდევს. ჯერ კიდევ 1951 წელს დაასკვნეს, რომ დაავადების განვითარების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ჟანგბადით მკურნალობაა, ურომლისოდაც ხშირად წარმოუდგენელია დღენაკლული ახალშობილის გადარჩენა. ამასთან, ჟანგბადის ის მინიმალური კონცენტრაცია, რომელიც ბავშვს რეტინოპათიის განვითარებისგანაც დაიცავდა და, იმავდროულად, არც სხვა მხრივ დაუზიანებდა ჯანმრთელობას, დღემდე ვერ დაუდგენიათ. ამასობაში მსოფლიოს დღენაკლულთა რეტინოპათიის სამმა ეპიდემიურმა ტალღამ გადაუარა. პირველი მათგანი გასული საუკუნის სამოციან წლებში სწორედ ჟანგბადის ჭარბ მოხმარებას უკავშირდებოდა. ჟანგბადის დოზის შემცირებამ ბევრ ბავშვს შეუნარჩუნა მხედველობა, მაგრამ დღენაკლულთა ავადობამ და სიკვდილობამ იმატა. მეორე ტალღა სამოცდაათიან-ოთხმოციან წლებში პერინატალური მედიცინის განვითარებითა და ტექნოლოგიური წინსვლით გახლდათ განპირობებული, რის შედეგადაც იმატა უკიდურესად მცირე წონისა და გესტაციური ასაკის ახალშობილთა რიცხვმა. ამჟამად დღენაკლულთა რეტინოპათიის მესამე ტალღის მოწმენი ვართ, ოღონდ მოქმედების არეალი ყოფილი საბჭოთა კავშირის, აღმოსავლეთ ევროპისა და მესამე მსოფლიოს არამდგრადი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებია, სადაც თავს იყრის წინა ორი ეპიდემიის მიზეზები: არარაციონალური ოქსიგენოთერაპია და გადარჩენილ ღრმა დღენაკლულთა რაოდენობის მატება.

სიბრმავის პრევენციის საერთაშორისო სააგენტოს მონაცემებით, ამ ქვეყნების რიცხვში საქართველოც შედის. მიუხედავად ამისა, არ არსებობს დღენაკლულთა რეტინოპათიის პრევენციის სახელმწიფო პროგრამა. მხოლოდ რამდენიმე ოფთალმოლოგის პირადი დამსახურებაა, რომ დღეს საქართველოში თითქმის ყველა დღენაკლული ისინჯება და საჭიროების შემთხვევაში მკურნალობაც უტარდება. ისინი ყოველგვარი მატერიალური რესურსის გარეშე, ფაქტობრივად, შიშველი ხელებით იბრძვიან დღენაკლულ ახალშობილთა მხედველობის გადასარჩენად. ძირითადი ტვირთი ჩვენს რესპონდენტს აწვება, რადგან ის ბავშვებს თბილისისა და მარნეულის კლინიკებში კურირებს.

დღენაკლულთა რეტინოპათიის შესახებ ოფთალმოლოგი ირაკლი აბულაძე გვესაუბრება:

– დღენაკლულთა რეტინოპათიას მხოლოდ დღენაკლულ ახალშობილებთან ვხვდებით. მისი განვითარების აუცილებელი პირობაა თვალის ბადურა გარსის უმწიფრობა. ბადურას მომწიფება ცენტრიდან იწყება და პერიფერიისკენ გრძელდება. ეს პროცესი, სისხლძარღვების განვითარების კვალდაკვალ, მუცლადყოფნის პერიოდის მე-14 კვირიდან იღებს სათავეს და მთავრდება 38-40-ე კვირას. შესაბამისად, რაც უფრო დღენაკლულია ბავშვი, მით უფრო უმწიფარია ბადურა და უფრო მაღალი ხარისხის რეტინოპათიაა მოსალოდნელი (ჩემს პრაქტიკაში გესტაციურ ასაკს, წონასა და რეტინოპათიის სტადიას შორის შეუსაბამობა უფრო ხშირად ინ ვიტრო მეთოდით ჩასახულ ბავშვებთან შემხვედრია, მიუხედავად კარგი საწყისი მონაცემებისა).

– რატომ მიიჩნევა ჟანგბადით თერაპია დაავადების რისკფაქტორად?

– დღენაკლულთა რეტინოპათიის პათოგენეზში ჟანგბადი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია და არა ერთადერთი. ყოფილა შემთხვევები, როდესაც რეტინოპათიის მაღალი სტადია აღრიცხულა იმ ჩვილებთან, რომლებთანაც მაღალი ჟანგბადოვანი დატვირთვა არ გვქონია. მიიჩნევა, რომ დღენაკლულთა რეტინოპათიის განვითარებას სამი ძირითადი ფაქტორის ერთობლიობა უწყობს ხელს: თავად ახალშობილის დღენაკლულობა (გესტაციური ასაკი), მცირე წონა დაბადებისას (გესტაციური წონა) და ჟანგბადის ხანგრძლივი მიწოდება. განიხილება სხვა ხელშემწყობი ფაქტორებიც: E ვიტამინის ნაკლებობა, ხანგრძლივი პარენტერალური კვება, სისხლის გადასხმები, ფოტოთერაპია, ინტრაკრანიალური ჰემორაგიები, ლეიკომალაცია, რესპირატორული დისტრესსინდრომი, ხელოვნური სუნთქვა (აპარატზე მყოფი ბავშვები), სეფსისი, ღია არტერიული სადინარი, ინდომეტაცინით მკურნალობა, სურფაქტანტით მკურნალობა, მრავალნაყოფიანი ორსულობა, მანეკროზებელი ენტეროკოლიტი და სხვა.

ჟანგბადის პარციალური წნევა ნაყოფის ორგანიზმში ნაკლებია, ვიდრე იმ გარემოში, სადაც ბავშვი დროზე ადრე იბადება. ახალ გარემოსთან სრულიად არაადაპტირებული ჩვილისთვის ჰაერის შემადგენლობაში შემავალი ჟანგბადიც კი საკმარისი მიზეზია სისხლძარღვოვანი სპაზმის განსავითარებლად, დამატებით მიწოდებული _ მით უმეტეს. წვრილი სისხლძარღვები განიცდის სპაზმს, ხდება მათი ოკლუზია (დახშობა), რასაც ჟანგბადზე ბადურას მზარდი მოთხოვნილება მოჰყვება. ბადურას იშემია იწვევს უჯრედთა პროლიფერაციას (არანორმირებულ ზრდას) პერიფერიის იმ უბნებში, სადაც დღენაკლულობის გამო სისხლძარღვებმა განვითარება ვერ მოასწრო, ეს კი ნაწიბუროვან ცვლილებებს და ბადურას ჩამოშლას განაპირობებს.

– განვითარების რომელ სტადიაზე მთავრდება დაავადება სიბრმავით?

– განასხვავებენ დღენაკლულთა რეტინოპათიის ხუთ სტადიას. დაავადება ბადურაზე სადემარკაციო ხაზის გაჩენით იწყება (I სტადია). შემდეგ ვითარდება რეტინოპათიის ქედი (II სტადია). პროლიფერაციული ქსოვილის წარმოქმნა უკვე დაავადების მესამე სტადიაზე მიუთითებს და მკურნალობის გარეშე, დიდი ალბათობით, სიბრმავით სრულდება. მეოთხე სტადია ბადურას ნაწილობრივი ჩამოშლაა, მეხუთე – ტოტალური (მთლიანი) ჩამოშლა. ბოლო ორი სტადიის დროს კი მხედველობა შეუქცევადად იკარგება.

– როდის მჟღავნდება დღენაკლულთა რეტინოპათია?

– დაავადება დაბადებიდან 2-4 კვირაში ვითარდება. არ არის აუცილებელი, ცვლილებების მქონე ყველა დღენაკლულს განუვითარდეს მხედველობისთვის საზიანო ფორმა. დაავადების საწყისი სტადიები თავისთავად რეგრესირებს. ყველა დღენაკლული ბავშვი აუცილებლად უნდა გაისინჯოს მოსალოდნელი მშობიარობის ვადამდე (როდესაც ნაყოფს 38-40 კვირა უნდა შესრულებოდა). ამ დროისთვის დაავადების დიაგნოსტიკაც და მკურნალობაც დასრულებული უნდა იყოს. თუმცა მკურნალობა ზოგჯერ ცოტა მოგვიანებითაც (41-43-ე კვირაზე) დაგვჭირვებია.

– როგორ ხდება დიაგნოსტიკა?

– დღენაკლულთა რეტინოპათიის დაიგნოსტიკა საკმაოდ რთული პროცესია. ტარდება არაპირდაპირი ოფთალმოსკოპია. ეს კვლევა სკრინინგის რანგში არ გადის, რადგან სკრინინგის დროს პაციენტს პირველადად აფასებენ და საჭიროების შემთხვევაში სხვა კვლევაზე გზავნიან. ამ გამოკვლევით კი საბოლოო დიაგნოზი ისმება. ახალშობილს ვიკვლევთ ინსტრუმენტული მეთოდით, კავითა და ბლეფაროსტატის (ქუთუთოს დამჭერის) დახმარებით, ადგილობრივი ანესთეზიით. გამოკვლევისთვის საჭიროა სრული მიდრიაზი (გუგის გაფართოება), რასაც დღენაკლულებთან 45-60 წუთი სჭირდება. პროცედურა რთულია, ამიტომ გამოკვლევის ნებართვას მკურნალი ექიმისგან ვიღებთ. სასურველია, პროცედურას ნეონატოლოგი ესწრებოდეს.

საერთაშორისო სტატისტიკის მიხედვით, თითო ბავშვი საშუალოდ 10-15-ჯერ ისინჯება. ეს წარმოუდგენლად რთულია ჩვენს პირობებში, სახელმწიფო პროგრამის არარსებობისას, ისეთ სუსტ  ახალშობილებთან, როგორებიც ღრმა დღენაკლულები არიან. თუმცა ზოგჯერ 2-3 გასინჯვაც საკმარისია. საქმეს ისიც ართულებს, რომ ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში ზუსტად უნდა დაიცვა გამოკვლევის გრაფიკი, რადგან მკურნალობის გადადებამ შესაძლოა შეუქცევადი პროცესები გამოიწვიოს. თუ კონკრეტული მომენტისთვის მძიმე ზოგადი მდგომარეობის გამო ბავშვის გასინჯვა არ არის მიზანშეწონილი, დოკუმენტურად უნდა აიხსნას, რა მიზეზით ვერ ხერხდება დროული გამოკვლევა და შემდგომი პროცედურა არა უმეტეს ერთი კვირის შემდეგ დაიგეგმოს.

დაიგნოზის დასასმელად რამდენიმე კრიტერიუმს ექცევა ყურადღება: დაზიანების ზონას, აქტივობას და სტადიას.

– რა მეთოდით იკურნება დღენაკლულთა რეტინოპათია?

– დღენაკლულთა რეტინოპათიის მკურნალობის კლასიკურ მეთოდად მიიჩნევა ლაზერული კოაგულაცია დიოდური ლაზერის გამოყენებით. პროცედურა ხანგრძლივი და მტკივნეულია, ამიტომ ზოგადი ანესთეზიით ტარდება და რამდენიმედღიან ჰოსპიტალიზაციას მოითხოვს. გარდა ამისა, არსებობს ანტი-VEGF (ვასკულური ენდოთელიური ზრდის ფაქტორებზე დაფუძნებული) თერაპია – პრეპარატი მინისებრ სხეულში ადგილობრივად შეჰყავთ. უნდა ითქვას, რომ არც ერთი მეთოდი არ არის სრულყოფილი, ორივეს აქვს როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი მხარეები.

– სახელდობრ, რა?

– ლაზერული მკურნალობის შედეგად წარმოქმნილი ნაწიბურები ამცირებს მხედველობის ველს, თუმცა შესაძლებელს ხდის ცენტრალური მხედველობის შენარჩუნებას. ამასთან, იწვევს მაღალი ახლომხედველობის ჩამოყალიბებასაც. ანტი-VEGF თერაპიის დროს ანატომიური ეფექტი თითქოს იდეალურია – უნარჩუნებს ბავშვს მხედველობის სრულყოფილ ველს, მაგრამ არსებობს რისკიც: ბევაციზუმაბის (ავასტინის) – ამ თერაპიის დროს გამოყენებული ყველაზე ხელმისაწვდომი პრეპარატის – უსაფრთხოება კარგად ჯერ კიდევ არ არის შესწავლილი. ვასკულარული ენდოთელიური ზრდის ფაქტორები, რომლებსაც ეს პრეპარატი ბლოკავს, აუცილებელია ორგანიზმის სხვა ქსოვილების განვითარებისთვისაც. თუმცა ამ მეთოდის სასარგებლოდ ვიტყვი, რომ პროცედურა, წესისამებრ, ერთჯერადია, ადგილობრივი, და ტარდება პრეპარატის მინიმალური დოზით, მკაცრი ჩვენებით. ნაკლად კი შეიძლება ჩაითვალოს ბავშვების ხანგრძლივი მეთვალყურეობა მკურნალობის შემდეგ, რაც ლაზერული თერაპიის შემთხვევაში საჭირო არ არის.

– რამდენი ინექციაა საჭირო და რამდენ ხანს სჭირდება კონტროლი ნამკურნალებ ბავშვს?

– ინექცია უმეტესად ერთჯერადად კეთდება. განსაკუთრებულ შემთხვევებში შესაძლოა მეორეც დაგვჭირდეს. ინექციის შემდეგ ბავშვებს პერიოდულად ვუმოწმებთ მხედველობის აპარატს და საბოლოოდ აღრიცხვიდან ვხსნით დასრულებული სისხლძარღვებით 6 თვიდან 1 წლამდე ასაკში ან მაშინ, როდესაც დღენაკლულთა რეტინოპათიის მხოლოდ პირველი სტადიაა დარჩენილი (თუნდაც ეს მდგომარეობა რამდენიმე თვე გრძელდებოდეს).

– უკვე წლებია, დღენაკლულ ბავშვებს იკვლევთ, რა მდგომარეობაა დღენაკლულთა რეტინოპათიის მხრივ საქართველოში?

– დღენაკლულთა რეტინოპათიის პრობლემის მოგვარება ჩვენს ქვეყანაში 2008 წლიდან უცხოელი კოლეგების დახმარებით დაიწყო. ბოლო სამი წლის განმავლობაში კვლევებმა სისტემური ხასიათი მიიღო და უნდა ითქვას, რომ საქართველოში დაბადებული 35-36 კვირაზე ნაკლები გესტაციური ასაკის ყველა დღენაკლული ახალშობილი ისინჯება. გამოკვლევები ტარდება თბილისის ხუთ წამყვან ნეონატოლოგიურ ცენტრში (იაშვილის სახელობის ბავშვთა ცენტრალურ საავადმყოფოში, ღუდუშაურის სახელობის ეროვნულ სამედიცინო ცენტრში, ჟვანიას სახელობის პედიატრიის აკადემიურ კლინიკაში, ციციშვილის სახელობის ბავშვთა ახალ კლინიკაში, შპს “ჰერა-2011-ში”), ასევე – მარნეულში, ბათუმსა და ქუთაისში.

ბოლო სამი წლის განმავლობაში გასინჯულ იქნა 1300-ზე მეტი დღენაკლული ახალშობილი. დაახლოებით 55%-თან შეინიშნებოდა რეტინოპათიის არსებობა, სამკურნალო სტადიები გვხვდებოდა ასიდან 15-20 შემთხვევაში. ანტი-VEGF მკურნალობა ჩაუტარდა 250-მდე ახალშობილს. აქედან რეტინოპათია მხოლოდ რამდენიმე შემთხვევაში გადავიდა IV სტადიაში და ისიც – დაგვიანებული მკურნალობის დროს. მეტ-ნაკლებად ყველა დროულად ნამკურნალებ ბავშვთან შეინიშნებოდა დადებითი დინამიკა – გადარჩენილი მხედველობა.

– რა სირთულეებია დასაძლევი?

– უპირველესად – ის, რომ არ არსებობს სახელმწიფო პროგრამა, რაც, განსაკუთრებით – რეგიონებში, ართულებს დიაგნოსტიკას და დროულ მკურნალობას, აფერხებს საქართველოში ლაზერული მკურნალობის დანერგვას, გაწერილი ბავშვების მეთვალყურეობას და პროფესიული კადრების მოზიდვას. საჭიროა დღენაკლულთა რეტინოპათიის შესახებ საზოგადოების, მათ შორის – სამედიცინო კადრების (განსაკუთრებით – ნეონატოლოგების, რეანიმატოლოგებისა და გინეკოლოგების) და ორსულების ინფორმირება. ძალიან მნიშვნელოვანია ექთანთა კვალიფიკაციის ამაღლება, ჟანგბადის დამზოგველი რეჟიმის შემუშავება, არსებული აღჭურვილობის დახვეწა... რეტინოპათიის ეპიდემიის ფონზე საქართველოში არ არსებობს ამ პრობლემაზე მომუშავე ექიმთა გუნდი, ამით მხოლოდ რამდენიმე ადამიანია დაკავებული, რაც მეტისმეტად ცოტაა. საჭიროა მეტი კვალიფიციური ექიმის მომზადება და პროცესში ჩართვა. პრობლემა ბევრია, მაგრამ სასწორის მეორე პინაზე პატარების მხედველობა დევს.

მარი აშუღაშვილი

თვალისჩინის დასაბრუნებლად

რას აღარ აკეთებს მედიცინა ადამიანისთვის თვალისჩინის დასაბრუნებლად! დღიდან დღემდე იხვეწება მკურნალობის ტაქტიკა, თვიდან თვემდე მცირდება მათი რიცხვი, ვინც სქელლინზიანი სათვალით უყურებს სამყაროს.

თვალის ოპერაცია ყველაზე ხშირად კატარაქტის სამკურნალოდ ტარდება, მეორე ადგილი კი რეფრაქციის მანკის გამოსასწორებლად ჩატარებულ ოპერაციებს უკავია.

ახალი ბროლი

მიუხედავად სერიოზულობისა, შეიძლება ითქვას, რომ კატარაქტა იკურნება. თანამედროვე ტექნოლოგიების წყალობით მხედველობა სავსებით აღდგება. რაც შეეხება კონსერვატიულ მკურნალობას, მას მხოლოდ დაწყებით სტადიებზე აქვს აზრი, თანაც არცთუ შედეგიანია – მომწიფებას აფერხებს, მაგრამ შემღვრევას ვერ აღმოფხვრის. კატარაქტისგან განკურნება მხოლოდ ქირურგიული მეთოდით არის შესაძლებელი, სრულ გამოჯანმრთელებას მხოლოდ ასეთი ჩარევა უზრუნველყოფს.

კატარაქტის ქირურგიაში პირველ ნაბიჯად იქცა საოპერაციო მიკროსკოპის გამოყენება. თავდაპირველად ბროლს ჩანთასთან (კაფსულასთან) ერთად იღებდნენ (ცალკეულ შემთხვევებში ამ მეთოდს დღესაც იყენებენ). ამ დროს ბროლი მიეყინება სპეციალურ მოწყობილობას და ამგვარად შორდება თვალს (კრიოექსტრაქცია). მოგვიანებით შემუშავებულ იქნა უფრო მეტად ფიზიოლოგიური ოპერაცია ბროლის კაფსულის შენარჩუნებით, რომელსაც კატარაქტის ექსტრაკაფსულური ექსტრაქცია ეწოდება.

მნიშვნელობით მეორე მიღწევად მიიჩნევა თვალშიგა ლინზის გამოგონება. ხელოვნური ბროლის იმპლანტაციის ისტორია სათავეს 1949 წლიდან იღებს. ამ დროს ინგლისელმა ჰაროლდ რიდლიმ თვალში პირველად ჩანერგა ხელოვნური ბროლი. ეს აზრი მას ერთმა შემთხვევამ უკარნახა: მის ერთ-ერთ პაციენტს, მფრინავს, უბედური შემთხვევის დროს თვალში ორგანული მინის ნამსხვრევები ჩაუცვივდა. მინას ანთება არ გამოუწვევია და დაშავებულს მხედველობა არ დაუკარგავს. ამის შემდეგ კატარაქტის ქირურგია ორი მიმართულებით ვითარდებოდა: ერთი მხრივ, მცირდებოდა ოპერაციის ტრავმულობა (დაიხვეწა ინსტრუმენტები და მასალა, შემცირდა განაკვეთი), მეორე მხრივ კი იხვეწებოდა ინტრაოკულური ლინზის წარმოების ტექნოლოგია. თანამედროვე ტექნოლოგიები, ლაზერი და ულტრაბგერა საშუალებას იძლევა, შემღვრეული ბროლი თვალის კაკლის მინიმალური განაკვეთით იქნეს ამოღებული, ახალი ქიმიური ნივთიერებების სინთეზმა კი შესაძლებელი გახადა ფორმის მეხსიერების მქონე დრეკადი ბროლების წარმოება.

დღეს კატარაქტის ქირურგიული მკურნალობა მაღალ დონეზეა. ის არ მოითხოვს პაციენტის სერიოზულ მომზადებას, ტარდება ამბულატორიულად, უმტკივნეულოა, გრძელდება რამდენიმე წუთიდან ნახევარ საათამდე, შედეგი ერთ საათში ხდება თვალსაჩინო, გართულებათა ალბათობა მინიმალურია, აღდგენითი პერიოდი – ხანმოკლე.

მიუხედავად იმისა, რომ მედიცინაში 100%-ით გარანტირებული შედეგი არ არსებობს, კატარაქტის ქირურგიული მკურნალობის ეფექტი ამ მაჩვენებელს უახლოვდება. თუ შევადარებთ კატარაქტის მკურნალობას საქართველოსა და დასავლეთში (ევროპასა და ამერიკაში), პრინციპულ განსხვავებას ვერ დავინახავთ (რასაკვირველია, თუ არ გავითვალისწინებთ ფასს). რაც შეეხება ხელოვნური ბროლის არჩევანს, ამჟამად არსებული მოდელები პასუხობს უმაღლეს მსოფლიო სტანდარტს, ხოლო საქართველოს ბაზარზე თითქმის ყველა მათგანია წარმოდგენილი.

ოფთალმოლოგიის მიღწევების წყალობით კატარაქტის ქირურგიისადმი დღევანდელი მოთხოვნები რადიკალურად განსხვავდება მცირე ხნის წინანდელისგან. თუ წინათ ბროლის იმპლანტაციის შემდეგ ახლო ან შორ მანძილზე აუცილებელი იყო მხედველობის კორექცია სათვალით, დღეს ახალი ტიპის მულტიფოკალური ბროლების წყალობით მიიღწევა მკაფიო მხედველობა სხვადასხვა მანძილზე, რაც პაციენტს სათვალის ტარების აუცილებლობისგან პრაქტიკულად ათავისუფლებს.

საქმეში ერთვება ლაზერი

ადამიანთა 72%-ს სხვადასხვა სახისა და ხარისხის რეფრაქციის მანკი (ახლომხედველობა, შორსმხედველობა, ასტიგმატიზმი) აქვს. ვინაიდან რეფრაქციის მანკები, ხარისხისა და სახის შესაბამისად, მეტ-ნაკლებად აქვეითებს მხედველობას, აქტუალური ხდება მათი კორეგირების საკითხი. ამ მიზნით, ტრადიციისამებრ, იყენებენ სათვალეს ან კონტაქტურ ლინზას, რომლებიც სათანადო შერჩევისა და ხარისხის შემთხვევაში მაღალ მხედველობასა და კომფორტს  უზრუნველყოფს, თუმცა არის შემთხვევები, როცა სამედიცინო ჩვენების (ხშირად ლაზერული კორექცია ბავშვთა ასაკში რეფრაქციული ანომალიების მკურნალობის პირდაპირი ჩვენებაა თვალის გაზარმაცების თავიდან ასაცილებლად ან სამკურნალოდ), კოსმეტიკური, პროფესიული მოთხოვნის (მფრინავები, სამხედრო მოსამსახურეები, სპორტსმენები, მსახიობები) გამო უსათვალოდ ნატიფი მხედველობის აუცილებლობა წარმოიშობა. ამის მისაღწევად მსოფლიოს წამყვან კლინიკებში წარმატებით იყენებენ კორექციის უახლეს ქირურგიულ მეთოდს – ექსიმერლაზერულ ოპერაციას. ის უნიკალურია იმით, რომ შეუძლია, იმგვარად იმოქმედოს ადამიანის ზედაპირზე, სხვა ქსოვილები და ორგანოები ოდნავადაც არ დააზიანოს. ოპერაციის ძირითადი პრინციპი ის გახლავთ, რომ თვალში შემავალი სინათლის სხივების გარდატეხის კუთხეს რქოვანას სიმრუდის დოზირებული ცვლილებით ცვლიან. ამის შედეგად მხედველობა უმჯობესდება. ოპერაცია დაახლოებით 30-50 წამს გრძელდება.

პაციენტს შეუძლია, ოპერაციის მეორე დღესვე დაუბრუნდეს ცხოვრების ჩვეულ რიტმს, იკითხოს, წეროს, მართოს ავტომობილი, უყუროს ტელევიზორს, იმუშაოს კომპიუტერთან, მისდიოს ჩვეულ საოჯახო და სამეურნეო საქმიანობას და ყოველივე  ეს უკვე სათვალეებისა და კონტაქტური ლინზების გარეშე გააკეთოს.

მხედველობის ლაზერული კორექციის შესაძლებლობები რამდენადმე შეზღუდულია – მაღალი ხარისხის რეფრაქციის მანკების კორექცია მისი მეშვეობით ვერ ხერხდება. ამ მიზნით დღეს ფართოდ გამოიყენება თვალშიგა კონტაქტური ლინზის იმპლანტაცია, რაც თვალში დამატებითი, ხელოვნური ბროლის ჩანერგვას გულისხმობს. ეს უკანასკნელი თვალის ბროლის წინ თავსდება და სათანადოდ ცვლის თვალის გარდატეხის ძალას. ასეთ ლინზას აქვს კორექციის მეტად ფართო დიაპაზონი (-2.0-დან -25.0 დიოპტრიამდე და +2.0-დან +12.0 დიოპტრიამდე). თუ მაღალი ხარისხის რეფრაქციის მანკს თან ახლავს გამოხატული ასტიგმატიზმი, რომელიც თავისთავადაც საგრძნობლად აქვეითებს მხედველობას, გამოიყენება ასტიგმატური ანუ ტორიული თვალშიგა კონტაქტური ლინზა – ე.წ. Bioptic-ის მეთოდი, რომელიც თვალში ლინზის იმპლანტაციისა და ლაზერული კორექციის კომბინაციას წარმოადგენს (მაღალი ხარისხის რეფრაქციის მანკის კორექცია – ლინზის, ხოლო ასტიგმატიზმისა ლაზერის მეშვეობით ხდება).

კორექცია ლინზით

მხედველობის აღდგენის ერთ-ერთი პოპულარული თანამედროვე საშუალებაა კონტაქტური ლინზა.

ლინზების შერჩევა მეტად საპასუხისმგებლო პროცედურაა, რომელიც აუცილებლად ექიმის მეთვალყურეობით უნდა წარიმართოს. სხვაგვარად, დისკომფორტზე რომ არაფერი ვთქვათ, შესაძლოა კერატიტი (რქოვანას ანთება) ჩამოგვიყალიბდეს. იგივე შეიძლება დაგვემართოს, თუ ლინზებს საჭიროზე მეტხანს ვატარებთ.

რაკი ლინზების ვარგისობის (უტილიზაციის) ვადაზე ჩამოვარდა ლაპარაკი, გეტყვით, რომ პირველი ლინზა ერთწლიანი იყო. შემდეგ უფრო უკეთესი ხარისხისა და მოკლევადიანი ლინზები გამოიგონეს. დღესდღეობით შეგიძლია შეიძინო ნახევარწლიანი, რამდენიმეთვიანი, ერთთვიანი, ორკვირიანი და ერთდღიანი ლინზები. ის კი არა, თვალის ექიმები ირწმუნებიან, რომ ახლო მომავალში ყველა, ვისაც მხედველობის კორექცია დასჭირდება, მხოლოდ და მხოლოდ ერთდღიან ლინზებს გამოიყენებს. მათ რამდენიმე მნიშვნელოვანი უპირატესობა აქვთ:

. ერთდღიან ლინზებს ყველაზე მგრძნობიარე თვალიც კი იოლად ეგუება, რადგან ისინი კარგად ატარებენ ჟანგბადს.

. მათ განსაკუთრებული მოვლა და საღამოობით სპეციალურ სითხეში მოთავსება არ სჭირდებათ. მოხერხებულია მგზავრობის დროსაც – მათი შესანახი კონტეინერისა და სასტერილიზაციო სითხის თან წაღება აღარ მოგიწევთ.

. ერთდღიანი ლინზები მისწრებაა მათთვის, ვინც ეს-ესაა მათი მოხმარება დაიწყო: გამოუცდელმა ადამიანმა მორგებისას ლინზა შესაძლოა დააზიანოს. დასანანია, როდესაც ექვსთვიანი ლინზა ზიანდება, თორემ როდესაც საქმე ერთდღიანს ეხება, პრობლემა ფაქტობრივად არ არსებობს: გაიხა? – აიღე ახალი და ხელახლა მოირგე!

ალბათ გაგიგონიათ, რომ ლინზები ორგვარია: მყარი და რბილი. ამჟამად უპირატესობას რბილს ანიჭებენ, თუმცა სპეციალისტები იმასაც ამბობენ, გათანამედროვეებული მყარი ლინზები არანაკლებ ეფექტური და მოხერხებულიაო. ნებისმიერ შემთხვევაში, მათი შერჩევისას ექიმის რეკომენდაცია გაითვალისწინეთ.

თუ ლინზების ტარება გადაწყვიტეთ, რამდენიმე პრაქტიკულ რჩევას ჩვენც მოგცემთ:

. არასდროს მოირგოთ სხვისი ლინზები.

. თუ ლინზის სასტერილიზაციო სითხეში ჩადება დაგავიწყდათ და გამოგიშრათ, გადააგდეთ. სინოტივის აღდგენას ნუღარ ეცდებით – ლინზა უკვე უვარგისია.

. ნებისმიერი აეროზოლის (სუნამოს, დეზოდორის) გამოყენებისას თვალები დახუჭეთ.

. ლინზების ტარებისას არ არის რეკომენდებული კვამლით გაჟღენთილ, მტვრიან შენობაში დიდხანს ყოფნა.

. ლინზები უმჯობესია მაკიაჟის წასმამდე მოირგოთ.

. ლინზების შესანახი კონტეინერი მუდამ სუფთა უნდა იყოს. სასურველია, ის წელიწადში 3-4-ჯერ მაინც გამოცვალოთ.

დაბოლოს, სათვალეზეც გეტყვით ორიოდე სიტყვას. მიუხედავად იმისა, რომ მხედველობის კორექციის თანამედროვე მეთოდები სასწაულს გვპირდებიან და არც კონტაქტური ლინზების შეძენა წარმოადგენს პრობლემას, სათვალე ჯერ კიდევ აქტუალურ აქსესუარად რჩება. მეტსაც გეტყვით – ზოგჯერ მას ვერც ვერაფერი ჩაანაცვლებს.

სათვალის შერჩევაში ექიმი დაგეხმარებათ. გარდა ნომრის დაზუსტებისა, გასათვალისწინებელია სხვა დეტალებიც: ლინზების ხარისხი, ფორმა, ჩარჩოს ხარისხი, წონა, ფორმა... ალბათ ხვდებით, რომ სათვალე იდეალურად უნდა ეხამებოდეს სახეს, კომფორტულად ჯდებოდეს ცხვირზე.

იმასაც ჰქონია მნიშვნელობა, რა ასაკის ადამიანი ირგებს სათვალეს. თინეიჯერი ბიჭისთვის იდეალურია ელასტიკურყურებიანი სათვალე, რომელიც მაქსიმალურად ღრმად ჯდება ყურებზე, ასაკოვანი ქალბატონისთვის კი შესაძლოა სქელჩარჩოიანი სათვალე იყოს იდეალური ვარიანტი.