შეაფასეთ ბავშვის განვითარება

ასაღები სიმაღლეები
ყველა ბავშვი უნიკალურია და საკუთარი ტემპით ვითარდება. ხშირად დანამდვილებით ვერც კი იტყვი, როდის შეიძინა პატარამ ესოდენ მნიშვნელოვანი ცოდნა. დიახ, ეს თითქოსდა უბრალო ჩვევები სინამდვილეში განვითარების უმნიშვნელოვანესი საფეხურებია და ქვედას აუთვისებლად პატარა მომდევნოზე ვერ გადავა. მიუხედავად იმისა, რომ მცირე გადახრები დასაშვებია, ნერვული განვითარების შეფერხება რაც შეიძლება ადრე უნდა შევამჩნიოთ. ის, რასაც ჟურნალის მომდევნო ფურცლებზე გაეცნობით, მიზნად ისახავს, ამ პრობლემებზე ზოგადი წარმოდგენა შეგიქმნათ. თითოეული ეს ყურადსაღები ნიშანი შესაძლოა განვითარების შეფერხების გამოვლინება იყოს. ასეთი ბავშვების უმრავლესობა რამდენიმე თვეში თანატოლებს ყოველგვარი ჩარევის გარეშე ეწევა, მაგრამ მაინც – როგორც ყოველთვის, ჯობს თავი დავიზღვიოთ; რაც უფრო ადრე გამოვავლენთ პრობლემას, მით უფრო მეტია შანსი, ბავშვის ჩამორჩენა ასაკის მატებასთან ერთად რაც შეიძლება ნაკლებად შესამჩნევი გახდეს.

3 თვისთვის
ემოციურ-სოციალური სფერო
. ჩნდება სოციალური ღიმილი (ანუ თქვენს ღიმილზე ღიმილითვე პასუხობს)
. მოსწონს, როცა ეთამაშებიან და ტირის, როცა თამაში წყდება
. ემოციებს უფრო აქტიურად, სახისა და სხეულის მონაწილეობით გამოხატავს
. ბაძავს უფროსების ზოგიერთ მოძრაობას და გამომეტყველებას
მოტორიკა (მოძრაობა)
. მუცელზე წოლისას თავსა და მკერდს წამოსწევს
. მუცელზე წოლისას სხეულის ზედა ნაწილის ასაწევად ეყრდნობა მოხრილ იდაყვებს
. მუცელზე ან ზურგზე წოლისას ფეხებს შლის და წიხლებს ისვრის
. შლის და კრავს მუჭს
. შლის და ეყრდნობა ფეხებს, როცა სწორ ზედაპირზე აყენებენ
. ხელი პირთან მიაქვს
. ჩამოკიდებულ სათამაშოებს ხელს ურტყამს
. ბღუჯავს და აქნევს ჩხრიალებს
მხედველობა
. ყურადღებით ათვალიერებს სახეებს
. თვალს ადევნებს მოძრავ საგნებს
. ნაცნობ ადამიანებსა და საგნებს შორიდან ცნობს
. იწყებს თვალებისა და ხელების შეთანხმებულად გამოყენებას
სმენა და მეტყველება
. მშობლის ხმის გაგონებაზე იღიმება
. აბრუნებს თავს იქით, საიდანაც ხმა მოესმა
. იწყებს ღუღუნს
. ბაძავს ზოგიერთი ბგერის წარმოთქმას
საყურადღებო ნიშნები
. არ რეაგირებს ხმამაღალ ბგერებზე
. 2 თვისთვის არ აკვირდება თავის ხელებს
. 2-3 თვისა თვალს არ აყოლებს მოძრავ საგნებს
. 3 თვისთვის არ ბღუჯავს და არ უკავია საგნები 
. 3-4 თვისა არ ღუღუნებს
. 4 თვია საგნებს პირში არ იდებს
. ღუღუნს იწყებს, მაგრამ 4 თვისთვისაც ვერ ახერხებს უფროსის წარმოთქმული ბგერების მიბაძვას
. 4 თვისთვის არ ეყრდნობა ფეხებს, როცა მყარ ზედაპირზე აყენებენ
. უჭირს ერთი ან ორივე თვალის ყველა მიმართულებით მიტრიალება
. როცა ღვიძავს, თითქმის ყოველთვის აელმებს თვალებს (თუმცა პირველ თვეებში თვალის დაელმება ხანდახან ნორმალურია)
. ყურადღებას არ აქცევს ახალ სახეებს
. ოთხი თვისთვის არ აბრუნებს თავს ხმაურის წყაროსკენ
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია

7 თვისთვის
ემოციურ-სოციალური სფერო 
. მოსწონს სხვებთან ერთად თამაში
. აკვირდება გამოსახულებას სარკეში
. რეაგირებს სხვების გამომეტყველებაზე და ხშირად კარგ გუნებაზეა
შემეცნება
. პოულობს ნაწილობრივ დამალულ საგნებს
. საგნებს ხელით და პირში ჩადებით შეისწავლის
. ცდილობს აიღოს შორს მდებარე საგნები
მეტყველება
. რეაგირებს თავის სახელზე
. იწყებს რეაგირებას “არა"-ზე
. ხმის ტემბრით ხვდება მოსაუბრის ემოციას
. ბგერებზე გარკვეული ბგერების გამოცემით პასუხობს
. იწყებს მარცვლების (ბა-ბა-ბა, და-და-და) ტიტინს
მოტორიკა (მოძრაობა)
. ბრუნდება ორივე მხარეს (ზურგიდან მუცელზე და პირიქით)
. ზის ჯერ ხელების დახმარებით, შემდეგ კი დაუხმარებლად
. მთლიანად ეყრდნობა ფეხებს
. იწვდის ხელს და იღებს საგანს
. გადააქვს საგნები ერთი ხელიდან მეორეში
. ცდილობს ხელით ნივთების მოგროვებას
მხედველობა 
. ფერადი მხედველობა სრულად ვითარდება
. ყალიბდება შორ მანძილზე მხედველობა
. უმჯობესდება მოძრავი საგნებისთვის თვალის მიდევნების უნარიც
საყურადღებო ნიშნები 
. კუნთები ძალიან მაგარი და მუდამ დაჭიმულია
. ძალიან მოდუნებულია, ნაჭრის თოჯინასავით ადვილად უცვლით პოზას
. როცა ცდილობთ წამოსვათ, თავი უკან გადავარდნილი რჩება
. ჩახუტება არ სიამოვნებს
. არ გამოხატავს სიყვარულს იმ ადამიანის მიმართ, ვინც ყველაზე ხშირად უვლის (დედა, ბებია, ძიძა)
. არ სიამოვნებს ხალხში ყოფნა
. ცალი ან ორივე თვალი მუდმივად შიგნით ან გარეთ აქვს მიბრუნებული
. მუდმივად ცრემლი სდის, თვალიდან გამონადენი აქვს ან სინათლეზე უღიზიანდება 
. არ რეაგირებს ბგერებზე
. საგნებს პირში ვერ იდებს
. ვერ ბრუნდება ზურგიდან მუცელზე და მუცლიდან ზურგზე 5 თვის შემდეგ
. 6 თვისთვის დახმარებითაც ვერ ზის
. 6 თვისთვის არ იცინის ან არ კივის
 . 7 თვისა როგორც ახლოს (20-30 სმ-ზე), ასევე შორს (1.5-2 მ-ზე) მოძრავ საგნებს ორივე თვალს არ აყოლებს
. 8 თვისა არ ტიტინებს
. 8 თვისასაც არ აინტერესებს თამაში “ჭი-ტაა” (მარტივი დამალობანა – დედიკო ცხვირსახოცის უკან უნდა მოვძებნოთ)
. 6-7 თვის ასაკში ვერ სწვდება და ვერ იღებს საგნებს
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია

1 წლისთვის
ემოციურ-სოციალური სფერო
. უცნობ ხალხთან ღელავს ან მორცხვობს
. ტირის დედასთან ან მამასთან განშორებისას
. თამაშისას ბაძავს სხვებს
. აკვირდება ჭამის დროს მის მოქმედებაზე მშობლის რეაქციას
. ამოწმებს, რა რეაქცია ექნება მშობელს მის ქცევაზე
. ზოგიერთი სიტუაციისა ეშინია
. ყველას დედა ან მომვლელი ურჩევნია
. ყურადღების მისაქცევად ბგერებს ან ჟესტებს იმეორებს
. თითებით იღებს საჭმელს და იდებს პირში
. ჩაცმაში დასახმარებლად იწვდის ხელს ან ფეხს
შემეცნება
. ცდილობს საგნების მრავალმხრივ შესწავლას (ანჯღრევს, აკაკუნებს, ისვრის, პირში იდებს)
. ადვილად პოულობს დამალულ საგნებს
. სურათის დასახელებისას ზუსტად მიუთითებს შესაბამის გამოსახულებაზე
. ბაძავს ჟესტებს
. იწყებს საგნების დანიშნულებისამებრ გამოყენებას (ჭიქიდან სვამს, სავარცხლით თმას ივარცხნის, ყურმილს ყურთან იდებს)
მეტყველება
. საუბარს უფრო და უფრო გულისყურით უსმენს
. პასუხს სცემს მარტივ სიტყვიერ დავალებებს
. რეაგირებს “არა”-ზე
. იყენებს მარტივ ჟესტებს, მაგალითად, უარის თქმის ნიშნად თავს აქნევს
. ტიტინში სხვადასხვა ინტონაცია ჩნდება
. ამბობს “და-და”-ს და “მა-მა”-ს
. ცდილობს სიტყვების გამეორებას
უხეში მოტორიკა
. სხვების დაუხმარებლად წამოჯდება
. მუცელზე წოლისას დაცოცავს
. დგას ოთხზე (მუხლებსა და ხელებზე)
. დახოხავს ოთხზე დაყრდნობით
. დამჯდარი ოთხზე დადგომას ან მუცელზე დაწოლას ადვილად ახერხებს
. ცდილობს ჩაჭიდებით წამოდგომას
. დადის ავეჯის გასწვრივ
. ორიოდე წამს ახერხებს საყრდენის გარეშე დგომას
. შეიძლება საყრდენის გარეშე რამდენიმე ნაბიჯიც გადადგას
ნატიფი მოტორიკა
. საგნის ასაღებად იყენებს თითის წვერებს
. ორ საგანს ერთმანეთს უკაკუნებს
. აწყობს ნივთებს ყუთში
. იღებს ნივთებს ყუთიდან
. გააზრებულად აგდებს ნივთს ხელიდან
. თითს იშვერს საგნებისკენ
. ცდილობს, ჩხაპნას მიბაძოს
საყურადღებო ნიშნები
. ვერ დახოხავს
. ხოხვისას ცალ მხარეს მიათრევს (ერთ თვეზე მეტხანს)
. დგომას დახმარებითაც ვერ ახერხებს
. არ ეძებს საგნებს, რომლებიც მისივე თანდასწრებით დამალეთ
. არც ერთ სიტყვას (“მამა”, “დადა”) არ ამბობს
. არ იცის ჟესტების გამოყენება (დამშვიდობებისას ხელის დაქნევა ან მისასალმებლად ხელის ჩამორთმევა)
. არ უთითებს საგნებსა და სურათებზე
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია

2 წლისთვის
სოციალური სფერო 
. ბაძავს სხვების, განსაკუთრებით უფროსი ბავშვებისა და მოზრდილების ქცევას
. უფრო მეტად აცნობიერებს, რომ სხვებისგან დამოუკიდებელია
. უფრო მეტად სურს ბავშვებთან ერთად ყოფნა
ემოციები
. ამჟღავნებს მეტ დამოუკიდებლობას 
. იწყებს ცუდად მოქცევას
. დედასთან განშორების შფოთვა ორწლინახევრის ასაკისთვის ყველაზე ძლიერია, ასაკის მატებასთან ერთად კი სულ უფრო იკლებს
შემეცნება
. პოულობს ორი ან სამი ფენის ქვეშ დამალულ ნივთებსაც
. იწყებს ნივთების ფერისა და ფორმის მიხედვით დახარისხებას
. იწყებს წარმოსახვით თამაშს (ვითომ ტელეფონით საუბრობს – ყურთან იდებს პურის ნაჭერს და სხვა)
მეტყველება
. მიუთითებს საგანზე ან სურათზე, როცა მას უსახელებენ
. ცნობს ნაცნობი ადამიანების, ნივთებისა და სხეულის ნაწილების სახელებს
. ამბობს რამდენიმე ცალკეულ სიტყვას (15-18 თვისთვის)
. იყენებს მარტივ ფრაზებს (18-24 თვისთვის)
. იყენებს 2-4-სიტყვიან წინადადებებს
. ასრულებს მარტივ ინსტრუქციებს
. იმეორებს საუბრისას შემთხვევით ყურმოკრულ სიტყვებს
უხეში მოტორიკა
. დადის დამოუკიდებლად
. სიარულისას სათამაშოს მიათრევს
. სიარულისას შეუძლია დიდი ან ერთდროულად რამდენიმე სათამაშოს წაღება
. იწყებს სირბილს
. იწყებს თითის წვერებზე დგომას
. ფეხს ურტყამს ბურთს
. დაუხმარებლად ძვრება და ჩამოდის ავეჯიდან
. კიბეზე დაუხმარებლად ადის და ჩამოდის
ნატიფი მოტორიკა
. თვითონ ჩხაპნის
. აბრუნებს ყუთს (ჭიქას, ქილას), შიგთავსი რომ გადმოყაროს
. აშენებს კოშკს ოთხი და მეტი კუბისგან
. შეიძლება ცალ ხელს უფრო ხშირად იყენებდეს, ვიდრე მეორეს
საყურადღებო ნიშნები
. ვერ დადის 18 თვისთვის
. ფეხის ადგმიდან რამდენიმე თვის შემდეგაც ვერ სწავლობს მოზრდილისთვის დამახასიათებელ სიარულს (ჯერ ქუსლის და შემდეგ წვერის დადგმას) ან დადის მხოლოდ თითის წვერებზე
. 15 სიტყვას მაინც არ ამბობს
. 2 წლის ასაკისთვის ვერ იყენებს ორსიტყვიან ფრაზებს
. 15 თვისთვის არ იცის საოჯახო ნივთების (სავარცხლის, ტელეფონის, კოვზის, ჩანგლის) დანიშნულება
. 24 თვისთვის არ ბაძავს ქმედებებსა და სიტყვებს
. 2 წლისთვის ვერ ასრულებს მარტივ ინსტრუქციებს
. 2 წლისთვის ვერ მიაგორებს ბორბლებიან სათამაშოს
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია 

3 წლისთვის
სოციალური სფერო
. ბაძავს მოზრდილებსა და თანატოლებს
. ნაცნობი ბავშვების დანახვისას გამოხატავს სიხარულს
. თამაშის დროს ელოდება თავის რიგს
. განასხვავებს ცნებებს “ჩემი” და “სხვისი”
ემოციები
. გულღიად გამოხატავს სიყვარულს
. გამოხატავს სხვადასხვა ემოციას
. 3 წლიდან ადვილად რჩება მშობლის გარეშე
. აპროტესტებს ჩვეული რეჟიმის მნიშვნელოვან ცვლილებას
შემეცნება
. ქოქავს მექანიკურ თოჯინებს
. პოულობს წიგნში ნანახ ნივთებს
. წარმოსახვით თამაშებს ეთამაშება თოჯინებს, ცხოველებსა და ადამიანებს
. ახარისხებს ნივთებს ფერისა და ფორმის მიხედვით;
. აწყობს სამ-ოთხნაწილიან პაზლებს
. ესმის “ორის” ცნება
მეტყველება
. ასრულებს ორ-სამნაწილიან დავალებას
. ცნობს და ასახელებს ფაქტობრივად ყველა ჩვეულებრივ საგანსა და მათ გამოსახულებას
. იგებს წინადადებების უმრავლესობას
. აღიქვამს სივრცეში მდებარეობას (-ზე, -ში, -ქვეშ)
. იყენებს 4-5 სიტყვიან წინადადებებს
. იცის თავისი სახელი, ასაკი და სქესი
. იყენებს ნაცვალსახელებს (მე, შენ, ჩვენ) და ზოგიერთი სიტყვის მრავლობით რიცხვს (მანქანები, ძაღლები)
. მისი ნათქვამის ძირითადი ნაწილი უცნობებსაც ესმით
უხეში მოტორიკა
. ძვრება ყველაფერზე
. ადის და ჩამოდის კიბეზე ფეხების შენაცვლებით (ერთ საფეხურზე – ერთი ფეხი, მეორეზე – მეორე...)
. ფეხს ურტყამს ბურთს
. ადვილად დარბის
. ატარებს სამთვლიან ველოსიპედს
. ადვილად იხრება წინ ისე, რომ არ წაიქცეს
ნატიფი მოტორიკა
. ფანქრით ან ცარცით ავლებს ხაზებს ზემოთ-ქვემოთ, მარცხნივ, მარცხნივ, ხაზავს წრიულ ფიგურებს
. წიგნის თვალიერებისას გვერდებს სათითაოდ ფურცლავს
. აშენებს კოშკს ექვსი და მეტი კუბისგან
. უჭერს და ხსნის ქილის თავსახურს
. ხსნის და კეტავს ონკანს (ასრულებს მტევნის წრიულ მოძრაობას)
. უჭირავს ფანქარი სწორად
საყურადღებო ნიშნები
. ხშირად ეცემა ან ვერ ადის კიბეზე
. აქვს მუდმივი ნერწყვდენა ან ძალიან გაუგებრად ლაპარაკობს
. ვერ აშენებს კოშკს ოთხზე მეტი კუბისგან
. უჭირს მცირე საგნების გამოყენება
. ვერ იხატავს წრეს 3 წლისთვის
. არ შეუძლია მოკლე ფრაზებით მეტყველება
. არ ინტერესდება წარმოსახვითი თამაშით
. ვერ იგებს მარტივ დავალებას
. თითქმის არ აინტერესებს სხვა ბავშვები
. ძალიან უჭირს დედასთან ან სხვა მომვლელთან განშორება
. არ უყურებს თანამოსაუბრეს თვალებში
. არ ინტერესდება სათამაშოებით
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია

4 წლისთვის
სოციალური სფერო 
. აინტერესებს ყველაფერი  ახალი
. კარგად ურთიერთობს სხვა ბავშვებთან
. თამაშობს სახლობანას
. აქტიურად ფანტაზიორობს თამაშის დროს
. იცვამს და იხდის
. კონფლიქტის მოსაგვარებლად აღწევს შეთანხმებას 
. უფრო მეტად დამოუკიდებელია
ემოციები
. ხშირად წარმოიდგენს, რომ უცნობი გამოსახულება შეიძლება მურჩხული იყოს
. აღიქვამს საკუთარ თავს როგორც ერთიან პიროვნებას სხეულით, გონებითა და გრძნობებით
. ხშირად უჭირს ფანტაზიისა და რეალობის ერთმანეთისგან გამიჯვნა
შემეცნება
. სწორად ასახელებს ზოგიერთ ფერს
. იცის, რას ნიშნავს ცნება “თვლა” და რამდენიმე ციფრი;
. ცდილობს მოაგვაროს პრობლემები თავისი თვალთახედვით
. იწყებს დროის აღქმას
. ასრულებს სამნაწილიან დავალებებს
. იხსენებს მოთხრობის მონაკვეთებს
. ესმის “მსგავსისა” და “განსხვავებულის” ცნებები
. თამაშობს გამოგონილ თამაშებს
მეტყველება
. იყენებს გრამატიკის ზოგიერთ ძირითად წესს
. საუბრობს ხუთ-ექვსსიტყვიანი წინადადებებით
. მისი ნათქვამი უცნობებისთვისაც გასაგებია
. ჰყვება ისტორიებს
უხეში მოტორიკა
. ხტუნავს და დგას ცალ ფეხზე ხუთ წამამდე
. ადის და ჩამოდის კიბეზე საყრდენის გარეშე
. ფეხს ურტყამს ბურთს
. ბურთს ორივე ხელის მაღლა აწევით ისვრის
. ხშირად ახერხებს გადმოგდებული ბურთის დაჭერას
. ცქვიტად მოძრაობს წინ და უკან
ნატიფი მოტორიკა
. იხატავს ოთხკუთხედ ფიგურებს
. ხატავს ადამიანის ფიგურას სხეულის ორი-ოთხი ნაწილით
. შეუძლია მაკრატლის ხმარება
. ხატავს წრეებსა და კვადრატებს 
. იწყებს ზოგიერთი ასოს გადაწერას
საყურადღებო ნიშნები
. ვერ ისვრის ბურთს ორივე ხელის მაღლა აწევით
. ვერ ხტუნავს ადგილზე
. ვერ ატარებს სამთვლიან ველოსიპედს
. ვერ იჭერს ფანქარს ცერი და დანარჩენი თითებით
. უჭირს ჩხაპნა
. ვერ აგროვებს ოთხ კუბს
. კვლავ მიწებებულია მშობელს ან ტირის, როცა ის ტოვებს
. არ აინტერესებს ინტერაქტიური თამაშები
. ყურადღებას არ აქცევს სხვა ბავშვებს
. ოჯახის წევრების გარდა არავისთან ურთიერთობს
. არ ერთვება წარმოსახვით თამაშებში
. ყოველთვის ეწინააღმდეგება ჩაცმას, დაძინებას, ტუალეტს
. გაბრაზებისას კარგავს კონტროლს და აგრესიული ხდება
. ვერ იხატავს წრეს
. არ იყენებს სამზე მეტსიტყვიან წინადადებებს
. სწორად ვერ იყენებს ცნებებს “მე” და “შენ” 
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია

5 წლისთვის
სოციალური სფერო 
. სურს ასიამოვნოს მეგობრებს
. სურს დაემსგავსოს მეგობრებს
. ძირითადად ემორჩილება წესებს
. მოსწონს ცეკვა, სიმღერა და მსახიობობა
. უფრო დამოუკიდებელია და შეიძლება, კარის მეზობელს მარტოც კი ესტუმროს
ემოციები
. აღიქვამს სქესს
. ერთმანეთისგან არჩევს წარმოსახვასა და სინამდვილეს
. ზოგჯერ ჭირვეულობს, ზოგჯერ კი სიამოვნებით გემორჩილებათ.
შემეცნება
. შეუძლია ათი და მეტი საგნის დათვლა
. სწორად ასახელებს ოთხ ფერს მაინც
. უკეთ აღიქვამს დროის ცნებას
. იცის საოჯახო ნივთების, ფულის, საკვების, ელექტრომოწყობილობების დანიშნულება
მეტყველება
. იხსენებს მოთხრობის ცალკეულ მონაკვეთებს
. საუბრობს ხუთზე მეტსიტყვიანი წინადადებებით
. იყენებს მომავალ დროს
. ჰყვება უფრო გრძელ ამბებს
. ამბობს თავის სახელს, გვარს და მისამართს
უხეში მოტორიკა
. ჩერდება ცალ ფეხზე 10 წამს და მეტხანს
. ხტუნავს და ყირაზე გადადის
. ქანაობს, დაძვრება ზემოთ
. შეიძლება სახტუნაოთიც ხტუნაობდეს
ნატიფი მოტორიკა
. იხატავს სამკუთხედებსა და სხვა ფიგურებს
. ხატავს ადამიანის ფიგურას სხეულით
. წერს ზოგიერთ ასოს
. იცმევს და იხდის დაუხმარებლად 
. ხმარობს კოვზს, ჩანგალს და ზოგჯერ დანასაც
. იცის და იყენებს ტუალეტის ჩვევებს
საყურადღებო ნიშნები
. უკიდურესად მშიშარა ან მორცხვია
. უკიდურესად აგრესიულია 
. ვერ შორდება მშობლებს ისტერიკის გარეშე
. ადვილად ეფანტება გონება და უჭირს ერთ საქმიანობაზე ხუთ წუთზე მეტხანს კონცენტრირება
. ნაკლებად აინტერესებს სხვა ბავშვებთან თამაში
. საერთოდ უარს ამბობს, უპასუხოს შეკითხვებს, ანდა მხოლოდ ზედაპირულად რეაგირებს
. თამაშისას იშვიათად იყენებს წარმოსახვას ან მიბაძვას
. უმეტესად მოწყენილი და უხალისოა
. არაფერში მონაწილეობს
. თავს არიდებს სხვა ბავშვებსა და მოზრდილებს ან ცდილობს, განზე გადგეს
. ვერ გამოხატავს ემოციებს
. უჭირს ჭამა, ძილი ან ტუალეტის გამოყენება
. ერთმანეთისგან ვერ განასხვავებს ფანტაზიასა და რეალობას
. უჩვეულოდ პასიურია
. ვერ იგებს ორნაწილიან და წინდებულების შემცველ მითითებებს (მაგალითად: “თოჯინა ლოგინში ჩააწვინე და ბურთი საწოლის ქვეშ შეაგდე”)
. სწორად ვერ წარმოთქვამს თავის სახელსა და გვარს
. საუბრისას სწორად ვერ იყენებს მრავლობით რიცხვსა და წარსულ დროს
. ვერ აშენებს კოშკს ექვსი-რვა კუბისგან
. ფანქარი მოუხერხებლად უჭირავს
. უჭირს ტანსაცმლის გახდა
. ვერ იბანს და იმშრალებს ხელებს
. ვერ იხეხავს კბილებს
. მანამდე შეძენილი უნარ-ჩვევების დაკარგვა მკვეთრად შესამჩნევია