ზურგის ტკივილი

გააზიარე:

“წელი გამიშეშდა... ზურგი ისე ძლიერ მტკივა, რომ დავჯდები, ვეღარ ვდგები, ავდგები და დაჯდომა მიჭირს. ნეტავ რისი ბრალია?” – ჩივის ზოგი, ჯერ კიდევ წელში გამართულები კი ამშვიდებენ: რას იზამ, სიბერე შემოგეპარაო. მართალია, წლობით ნაჯაფ, გაცვეთილ და გადაღლილ ხერხემალსა და ზურგის კუნთებს მცირედი დატვირთვაც ტკივილს აყენებს, მაგრამ ზურგის ტკივილის ერთადერთი მიზეზი ასაკი როდია. მოდით, სხვა ხელშემწყობ ფაქტორებსაც გადავავლოთ თვალი:

მცირე ფიზიკური აქტიურობა. როგორც დაკვირვებამ აჩვენა, ზურგის ტკივილი უპირატესად მათ აწუხებს, ვინც არც ვარჯიშობს, არც სპორტს მისდევს და, საზოგადოდ, მჯდომარე ცხოვრებას (მწოლიარესაც!) ეწევა.

ჭარბი წონა. როგორც ჩანს, ზედმეტი კილოგრამები ზურგისთვის მეტისმეტად მძიმე ტვირთია.

გენეტიკური ფაქტორები. გამორიცხული არ არის, ზურგის ტკივილი (მათ შორის – ხერხემლის დისკის დეფექტით განპირობებული) მემკვიდრეობით გვერგოს.

ზოგიერთი დაავადება, მაგალითად, ართრიტი და სიმსივნე, შესაძლოა ზურგის არეში აღმოცენებული ტკივილის მიზეზად იქცეს.

სამუშაოს ტიპი. თუკი სიმძიმის აწევა, ტვირთის თრევა გიწევთ ან დახრილს გიხდებათ მუშაობა, გასაკვირი არ არის, რომ ზურგი გეტკინოთ
ხერხემალს არც საოფისე სამუშაო – კომპიუტერთან საათობით ჯდომა რგებს, მით უმეტეს, თუ მაგიდასთან არასწორად ზიხართ.

სიგარეტის წევა. რა მექანიზმით აზიანებს ხერხემლის დისკებს ნიკოტინი, ამის ზუსტად განსაზღვრა ძნელია, მაგრამ გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ მწეველებს შორის ზურგის ქრონიკული ტკივილი უფრო ხშირია, ვიდრე არამწეველებს შორის.

ზურგის ტკივილი შესაძლოა იყოს ყრუ და მუდმივი ან უეცრად წარმოიშვას და გაუსაძლისი ხასიათი ჰქონდეს. ამგვარი შეგრძნება ჩნდება ტრავმის, სიმძიმის აწევის შემდეგ ან სულაც უმიზეზოდ (ერთი შეხედვით, რაღა თქმა უნდა).

უშუალოდ

ახლა კი იმ უშუალო მიზეზებსა და პათოლოგიურ მდგომარეობებს გადავხედოთ, რომლებიც ზურგის ტკივილს განაპირობებს. ესენია:
. ტრავმით (დაცემით, ავტოკატასტროფაში მოხვედრით და ა.შ.) გამოწვეული ცვლილებები;
. დისკის დეფექტი (გაცვეთა, გაბზარვა);
. ზურგის კუნთების სპაზმი;
. დისკის გამოვარდნა;

ქრონიკული პათოლოგიები:

. სკოლიოზი (ხერხემლის გამრუდება);
. ართრიტი;
. თირკმლის კენჭოვანი დაავადება;
. ენდომეტრიოზი;
. ფიბრომიალგია;

ორსულობა.

წელის ტკივილი ასაკთან ერთად ხშირდება. პირველი დარტყმა უმეტესად 30-დან 40 წლამდე ასაკშია მოსალოდნელი.

როდის უნდა მივმართოთ ექიმს
თუკი რამდენიმე კილოგრამი ასწიეთ და წელის არეში ტკივილი იგრძენით, არ არის აუცილებელი, მაშინვე ტრავმატოლოგს ან ნევროპათოლოგს მიმართოთ, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც სპეციალისტთან ვიზიტი აუცილებელია. ექიმს მიმართეთ, თუ გაწუხებთ:

წელის აუტანელი ტკივილი, რომელიც ქვემოთ, ფეხისკენ გადაეცემა;
ზურგის ძლიერი, მუდმივი ტკივილი, რომელიც დასვენების შემდეგ არ ქრება, ხშირად, პირიქით, ძლიერდება კიდეც, ღამით კი იმდენად მწვავდება, რომ ძილს გიფრთხობთ;
ტრავმის შემდეგ აღმოცენებული ტკივილი, რომელიც არა და არ ცხრება, ხოლო დროდადრო მძაფრდება კიდეც.

გარდა ზურგის ტკივილისა, ხერხემლის ამა თუ იმ პათოლოგიის დროს შესაძლოა თავი იჩინოს საერთო სისუსტემ, დაგიბუჟდეთ ქვედა კიდურები, აგიწიოთ სიცხემ, უმიზეზოდ დაიკლოთ წონა და მოშარდვაც კი გაგიჭირდეთ

ზურგის მწვავე ტკივილი ერთბაშად აღმოცენდება, წესისამებრ, ტრავმის ან უჩვეულოდ ძლიერი ფიზიკური დატვირთვის (მძიმე ტვირთის აწევის, ფეხბურთის ხანგრძლივი თამაშის...) შედეგია და 6 კვირაზე მეტხანს იშვიათად გასტანს. ქრონიკული ტკივილი შედარებით იშვიათია და, ჩვეულებრივ, 3 თვეზე მეტხანს გრძელდება.

როგორ დავიამოთ ტკივილი
მკურნალობის მეთოდი ტკივილის ტიპზეა დამოკიდებული. მწვავე ტკივილს მკურნალობა, წესისამებრ, არ სჭირდება, თუმცა დისკომფორტის შესამსუბუქებლად დასაშვებია ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული მედიკამენტის ან ტკივილგამაყუჩებლის მიღება.
სულ სხვაგვარი თერაპიაა მოწოდებული ზურგის ქრონიკული ტკივილის დროს. მედიკამენტები (მათ შორის – ინექციები), ცივი და თბილი საფენები, სპეციალური ვარჯიშები... ხერხემლის მძიმე დაზიანების შემთხვევაში, შესაძლოა, ოპერაციის გაკეთებაც კი გირჩიონ.

თუ ბიოლოგიის წიგნს იმ გვერდზე გადაშლით, სადაც ადამიანის ევოლუციის შესახებ არის მოთხრობილი და ილუსტრაციას დააკვირდებით, დაინახავთ, როგორ სწორდება წელში პირველყოფილი ცხოველის მსგავსი არსება და ადამიანს ემსგავსება. თუ ზემოხსენებულ თეორიას მივყვებით, XXI საუკუნის ადამიანი ლარივით გამართული უნდა დააბიჯებდეს. სინამდვილეში ასე სულაც არ არის. ხერხემლის პრობლემები თანამედროვე ადამიანს ისეთი სიხშირით (და სიმწვავით!) აწუხებს, როგორიც მის არც ერთ წინაპარს არც კი დასიზმრებია. ნუთუ ევოლუციის თეორია გადასახედია?

შრომამ შექმნა... ხერხემლის დაავადებები?!
ზოგიერთი პროფესია ხერხემალს ნამდვილად არ ინდობს. ეს განსაკუთრებით ფიზიკურად შესასრულებელ სამუშაოზე (ტვირთის გადაზიდვაზე, ჩარხთან დგომაზე, ავადმყოფის მოვლაზე) ითქმის.
გაგაცნობთ სამ ძირითად მიზეზს, რომელთა გამოც სამუშაო შესაძლოა თქვენს ზურგს ძლიერ დარტყმას აყენებდეს.

სიმძიმე. ამ საკითხზე არაერთხელ გვისაუბრია. მხოლოდ იმას დავურთავთ, რომ თუ სამუშაო ხერხემალს ვნებს და ძლიერ, პერმანენტულ ტკივილს იწვევს, შესაძლოა, საქმე შეუქცევად პათოლოგიურ ცვლილებებამდე და დაინვალიდებამდე მივიდეს. ასე რომ, ფრთხილად!

ერთი და იმავე მოძრაობის ხშირი გამეორება. თუ დახრა-გასწორება და ბრუნვა თქვენი პროფესიული საქმიანობის ნაწილია და მათი გამეორება ლამის ყოველდღიურად გიხდებათ (ბალეტი, სპორტის ზოგიერთი სახეობა), შესაძლოა, ზურგის ტკივილი თქვენს მუდმივ თანამგზავრად იქცეს.

სტრესი. ფიზიკური თუ გონებრივი გადაძაბვისა და მღელვარების შედეგად კუნთები იჭიმება, რაც ხერხემალზეც ნეგატიურად აისახება და ზურგის ტკივილს იწვევს.

რა ვიღონოთ
ზურგის ტკივილი რომ შეიმსუბუქოთ, ასე მოიქეცით:

მეტი იმოძრავეთ. თუ გგონიათ, რომ რაკი თქვენი საქმიანობა ფიზიკურ დატვირთვას მოითხოვს, ვარჯიში აღარ გჭირდებათ, ცდებით. რეგულარული ფიზიკური აქტიურობა (ფიტნესი, ცურვა და სხვა), პირველ ყოვლისა, ოპტიმალური წონის შენარჩუნებაში დაგეხმარებათ (ზედმეტი კილოგრამები ხომ ხერხემლისთვის ზედმეტი დატვირთვაა), ხოლო თუ ზურგი გამუდმებით გტკივათ, გირჩევთ, სპეციალური ვარჯიშები შეასრულოთ, რომლებსაც სამკურნალო ფიზკულტურის სპეციალისტი შეგირჩევთ.
გაგიკვირდებათ, მაგრამ აღიარებული ჭეშმარიტებაა: ტვირთვის აწევასაც ცოდნა სჭირდება. ამ დროს ძალას ხერხემალს კი არა, ფეხებს დაატანეთ, ქვედა კიდურები მოხარეთ და მძიმე საგანი, რომლის დაჭერასაც სხეულის ახლოს გირჩევთ, არა ერთბაშად, არამედ ნელა ასწიეთ.
შეიმსუბუქეთ საოფისე სამუშაო. მუშაობისას ზურგი ნაკლებად რომ დაგეღალოთ, ასე მოიქეცით:
შეარჩიეთ სკამი, რომელსაც ზურგის ქვედა ნაწილის საყრდენი, სახელურები და მოძრავი დასაჯდომი აქვს.
ზურგს უკან პატარა ბალიში ან დაკეცილი ნაჭერი ამოიდეთ.
სამუშაო ადგილი ისე მოიწყვეთ, რომ განუწყვეტლივ დახრა არ გჭირდებოდეთ. მაგალითად, მონიტორი პირდაპირ თქვენს წინ უნდა იყოს მოთავსებული, თანაც ისე, რომ მისი ცენტრი თვალების დონეზე ოდნავ დაბლა აღმოჩნდეს.
ყოველი 20-30 წუთის შემდეგ ადექით და გაიჭიმეთ.
თუ ტელეფონზე ხშირად გიწევთ ლაპარაკი, ეცადეთ, ყურმილი ყურითა და მხრით არ დაიჭიროთ – ასე ზურგი უთუოდ აგტკივდებათ. შესაძლოა, უცნაური მოგეჩვენოთ, მაგრამ მაინც გირჩევთ, ყურმილის აღებისას წამოდგეთ და ისე ისაუბროთ –წელშიც გასწორდებით და ზურგის კუნთებსაც გაავარჯიშებთ (თუმცა ქოლ-ცენტრის თანამშრომლებს ეს რჩევა ნამდვილად არ გამოადგებათ – ასე ხომ მთელი დღე ფეხზე დგომა მოუწევთ?!).
ფეხზე დიდხანს ნუ იდგებით. თუ თქვენი სამუშაო ამას მოითხოვს, ხან ერთ ფეხს დაეყრდენით, ხან – მეორეს. პოზა ყოველ 15 წუთში იცვალეთ, ჩამოჯექით, მოეშვით ან გაიარ-გამოიარეთ.
ერიდეთ მაღალქუსლიან ფეხსაცმელს. როგორც არაერთხელ აღვნიშნეთ, ტრავმა ხერხემალს აზიანებს, მაღალქუსლიანი ფეხსაცმელების ტარებისას კი წაქცევის ალბათობა, თვითონაც მოგეხსენებათ, დიდია. გირჩევთ, უარი თქვათ სრიალაძირიან ფეხსაცმელებზეც.
შეძლებისდაგვარად ერიდეთ სტრესს. გარდა იმისა, რომ დაძაბულობისას კუნთები მეტისმეტად იჭიმება (ამ დროს კი ტრავმის მიღების ალბათობა მაღალია), სტრესი აძლიერებს ტკივილის აღქმას. ასე რომ, ეცადეთ, ნეგატიურ ემოციებს გაუმკლავდეთ: მოუსმინეთ სასიამოვნო მელოდიას, გაისეირნეთ სუფთა ჰაერზე ან სულაც გულისნადები მეგობარს გაუზიარეთ.