ბრმა ნაწლავის ანთება თუ აპენდიციტი?

მწვავე აპენდიციტი ყველაზე გავრცელებული ქირურგიული დაავადებაა –მოსახლეობის 35-40%-თან გვხვდება. არც საქართველოა გამონაკლისი. ჩვენში მას დღემდე ბრმა ნაწლავის ანთებას ეძახიან. სინამდვილეში აპენდიციტი ბრმა ნაწლავის ბოლოში მდებარე ჭიაყელა დანამატის მწვავე ანთებაა, რომელსაც დანამატის სანათურის დახშობა იწვევს. თავად სანათურს უმეტესად განავლოვანი ქვები ახშობს, იშვიათად – ჰელმინთები და უცხო სხეული.

აპენდიციტი გაურთულებელიც შეიძლება იყოს და გართულებულიც – გააჩნია, დროულად დაისმება თუ არა დიაგნოზი და დაიწყება თუ არა მკურნალობა.

გაურთულებელი აპენდიციტის ფორმებია:

* კატარული აპენდიციტი;

* ფლეგმონური აპენდიციტი;

* განგრენული აპენდიციტი.

გართულებული აპენდიციტის ფორმებია:

* პერფორირებული აპენდიციტი ადგილობრივი ან გავრცობილი პერიტონიტით;

* აპენდიკულური ინფილტრატი.

როდის ავტეხოთ განგაში?

აპენდიციტის ყველაზე საყურადღებო სიმპტომია მუცლის ტკივილი. ტკივილი სპეციფიკურია. თავდაპირველად ეპიგასტრიუმის არეში იჩენს თავს, რამდენიმე საათის შემდეგ კი მარჯვენა თეძოს ფოსოში გადაინაცვლებს და იქვე რჩება. ქირურგები ამას კოხერის სიმპტომს უწოდებენ. თუმცა პრაქტიკულ მედიცინაში ყველაფერი ისე არ ხდება, როგორც სახელმძღვანელოშია აღწერილი. გამორიცხული არ არის, აპენდიციტის დროს ტკივილი ერთბაშად მოედოს მთელ მუცელს, დაერთოს გულისრევა. ისიც შესაძლოა, პირდაპირ მარჯვენა თეძოს ფოსოში აღმოცენდეს და იქვე დარჩეს.

აპენდიციტი, როგორც ითქვა, ანთებითი დაავადებაა, ამიტომ თან ახლავს ინტოქსიკაციის ზოგადი ნიშნებიც: ჰიპერთერმია – ტემპერატურული რეაქცია, პირღებინება, ტაქიკარდია, ენის სიმშრალე, შარდის რაოდენობის შემცირება.

მუცლის ტკივილი, მოგეხსენებათ, მრავალ დაავადებას ახლავს თან, მათ შორის – უბრალო მეტეორიზმსაც. ცხადია, ამ დროს ექიმთან წასვლა ზედმეტია, მაგრამ თუ ტკივილი ოდნავ მაინც ჰგავს ზემოთ აღწერილს, ვიზიტს ნუ გადადებთ.

სწორი დიაგნოზი, დროული მკურნალობა

მწვავე ქირურგიული დაავადების მკურნალობისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დროს. რაც უფრო ადრე დაისმება დიაგნოზი, მით უფრო იოლი იქნება პრობლემის მოგვარება. დაგვიანება გართულების რისკს ზრდის.

რა არის საჭირო მწვავე აპენდიციტის დასადასტურებლად ან გამოსარიცხავად? რაღა თქმა უნდა, დიაგნოსტიკური ტესტები, მანამდე კი – ქირურგის კონსულტაცია.

მდგომარეობის შეფასება სხეულის ტემპერატურისა და არტერიული წნევის გაზომვით იწყება. ამის შემდეგ ექიმი ამოწმებს ენას (მშრალი ხომ არ არის), პულს (აჩქარებული ხომ არ არის), მერე კი იწყება მუცლის ღრუს კვლევა – აუსკულტაცია (მუცლის ხმიანობის მოსმენა), პერკუსია (ხმიანობის შემოწმება თითების კაკუნით), პალპაცია (ხელით მოსინჯვა). მარჯვენა თეძოს ფოსოს მიდამოში ამ დროს კუნთების დაჭიმულობა და მკვეთრი ტკივილი შეინიშნება. ტკივილი, წესისამებრ, ძლიერდება, პალპაციისა და მარცხენა გვერდზე წოლის დროს. თუ ჭიანაწლავი ბრმა ნაწლავის უკანაა, ტკივილს გამართული ფეხის აწევაც აძლიერებს. მენჯის მარჯვენა კედლის ტკივილი მჟღავნდება სწორი ნაწლავისა და საშოს მხრივ თითით გასინჯვის დროს. ლაბორატორიულ კვლევათაგან განსაკუთრებით ინფორმაციულია სისხლის საერთო ანალიზი, რომელიც მკვეთრ ლეიკოციტოზს – ლეიკოციტების რაოდენობის მომატებას – ავლენს. განისაზღვრება სისხლის ჯგუფი და რეზუსფაქტორიც – მათი ცოდნა აუცილებელია ქირურგიული ჩარევის დროს. საშარდე გზების პრობლემების გამოსარიცხავად შარდის საერთო ანალიზსაც ატარებენ. ყველაზე გავრცელებული ინსტრუმენტული კვლევაა მუცლის ღრუს ექოსკოპია. შესაძლოა საჭირო გახდეს მუცლის ღრუს კონტრასტული ჩთ სკანირება და რენტგენოგრაფიაც. გინეკოლოგიური პრობლემის გამოსარიცხავად ქალებს ზოგჯერ გინეკოლოგითანაც გზავნიან.

რა, თუ არა აპენდიციტი?

მუცლის ტკივილი ძალზე გავრცელებული სიმპტომია, ამიტომ ხშირად ექიმი გამოკვლევათა მთელ წყებას ატარებს ამ სიმპტომის თანხლებით მიმდინარე სხვა დაავადებების გამოსარიცხავად. მაგალითად, საჭიროა მწვავე აპენდიციტის დიფერენცირება მეზენტერიული ლიმფადენიტისგან, კრონის დაავადებისგან, მცირე მენჯის ღრუს ორგანოების ანთებითი დაავადებებისგან, საკვერცხის აპოპლექსიისგან, შარდკენჭოვანი დაავადებისგან, დივერტიკულიტისგან, მწვავე გასტრიტისა და გასტროენტერიტისგან, მწვავე პანკრეატიტისგან, მწვავე ქოლეცისტიტისგან – ნაღვლის ბუშტის ანთებისგან.

რა ხდება შემდეგ?

თუ კომპლექსურმა გამოკვლევამ მწვავე აპენდიციტი დაადასტურა, იწყება წინასაოპერაციო მომზადება, ვინაიდან ქირურგიული ჩარევა, ანთებადი ჭიანაწლავის ამოკვეთა, მწვავე აპენდიციტის მკურნალობის ერთადერთი გზაა. ოპერაციისთვის მომზადებისას ხდება შარდის ბუშტის და, საჭიროებისამებრ, კუჭის დეკომპრესია – დაცლა. ტარდება ანტიბიოტიკოთერაპია. თრომბოემბოლიური გართულებების თავიდან ასაცილებლად მიღებულია ქვედა კიდურების ელასტიკური კომპრესია და პაციენტის ადრეული გააქტიურება ოპერაციის შემდეგ. თუ საამისო წინაპირობა არსებობს, შესაძლოა ჩატარდეს მედიკამენტური პრევენციაც.

აპენდექტომია ორგვარია – ღია და ლაპაროსკოპიული. გაურთულებელ შემთხვევაში მუცელი ყრუდ იხურება. თუ აპენდიქსმა პერფორაცია განიცადა – მისი მთლიანობა დაირღვა – და განვითარდა ჩირქოვანი ადგილობრივი ან გავრცობილი პერიტონიტი, ტარდება მუცლის ღრუს დრენირება. დრენირების ჩვენებაა არადამაჯერებელი ჰემოსტაზიც (სისხლდენის შეჩერება).

ოპერაციის შემდეგ საჭიროა დიეტა: პირველი 24 საათის განმავლობაში – შიმშილი, მერე კი დამზოგველი კვება. პირველ დღეს პაციენტი უნდა იწვეს, მერე კი გართულებების თავიდან ასაცილებლად რეკომენდებულია მოძრაობა. თუ ყველაფერმა გეგმის მიხედვით ჩაიარა, კლინიკაში პაციენტს მხოლოდ ორ დღეს გააჩერებენ, ნაკერებს კი დაახლოებით მეშვიდე დღეს მოხსნიან. გაურთულებელი აპენდიციტის შემთხვევაში ანტიბიოტიკებს მხოლოდ გართულებათა პრევენციის მიზნით უნიშნავენ. თუ საქმე უფრო სერიოზულადაა (მაგალითად, პერიტონიტის დროს), სისხლის საერთო ანალიზის მოწესრიგებამდე ინიშნება ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკების კომბინაცია: ცეფალოსპორინები – III, I + ამინოგლიკოზიდები + მეტრონიდაზოლი.

რა მოხდება, თუ დავაგვიანეთ?

დაგვიანებისას დიდია გართულების ალბათობა. მწვავე აპენდიციტის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული გართულებაა აპენდიკულური ინფილტრატი. ამ დროს ანთებითი პროცესი მხოლოდ მარჯვენა თეძოს ფოსოს არეშია და სხვაგან არ ვრცელდება. პერიტონეუმის გაღიზიანების ნიშნებიც მხოლოდ ლოკალურად გამოვლინდება, მაღალი ტემპერატურა და შემცივნება თან არ ახლავს. ამ დროს იწყება კონსერვატიული მკურნალობა, რომლის ძირითადი კომპონენტია ანტიბიოტიკოთერაპია ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკების კომბინაციით. თუ კონსერვატიული თერაპიის ფონზე ანთებითი ინფილტრატი გაიწოვა, ექვსი თვის შემდეგ ჩატარდება გეგმური აპენდექტომია, ხოლო გართულების – ინფილტრატის აბსცედირების (დაჩირქების) – შემთხვევაში საჭიროა სასწრაფო ქირურგიული ჩარევა.

მოსალოდნელია უფრო მძიმე და არაკეთილსაიმედო გართულებებიც:

* ადგილობრივი აბსცესი – ჩირქროვა;

* გავრცობილი ჩირქოვანი პეროტონიტი;

* კარის ვენის სეპტიკური თრომბოფლებიტი (პილეფლებიტი).

მიუხედავად იმისა, რომ აპენდექტომია ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი ქირურგიული ოპერაციაა, გართულების რისკი მასაც ახლავს თან. მოსალოდნელი გართულებებია პერიტონიტი ტაკვის უკმარისობის გამო, ნაწლავთაშორისი აბსცესი, სისხლდენა ჭრილობიდან ან მუცლის ღრუში, ნაწლავთა ოპერაციიის შემდგომი მწვავე გაუვალობა, ჭრილობის გართულება (დაჩირქება, ფისტულა, ინფილტრატი). გართულება, საზოგადოდ, არ არის ხშირი, თუმცა გართულებული აპენდიციტის შემთხვევაში ალბათობა იმატებს. ამიტომაა მეტად მნიშვნელოვანი მწვავე აპენდიციტის დიაგნოზის დროული დასმა და ოპერატიული მკურნალობა. ასეთი მიდგომა თავიდან გვაცილებს ზედმეტ გამოკვლევას, ამცირებს მკურნალობის ხარჯებს და აიშვიათებს არაჩვენებისამებრ ჩატარებული აპენდექტომიების რიცხვს, რომლებიც ქართული და არამხოლოდ ქართული მედიცინის ესოდენ აქტუალური პრობლემაა.