წნევა ორსულობამდე და ორსულობის დროს

მაღალი არტერიული წნევა, განსაკუთრებით – ორსულობისას, მრავალ გართულებას იწვევს, ამიტომ ქალი მზად უნდა იყოს და აკონტროლოს წნევა დაორსულებამდეც, ორსულობის დროსაც და მის შემდეგაც. მით უმეტეს, ასიდან 5-8 ორსულს მაღალი წნევა აქვს.

კლასიფიკაცია

თუ მაღალი არტერიული წნევა გაქვთ და დაორსულებას გეგმავთ, აუცილებლად უნდა გაიაროთ კონსულტაცია ექიმთან, რომელიც აგიხსნით, როგორ დაიქვეითოთ წნევის მაჩვენებელი. ორსულობის დროს არტერიული წნევის სამკურნალო ყველა წამალი არ შეიძლება, ამიტომ თუ წნევის მოსაწესრიგებლად უკვე იღებთ მედიკამენტს, აჯობებს, ექიმთან ეს საკითხიც გაიაროთ.

წნევა უნდა აკონტროლოთ ორსულობის დროსაც და მშობიარობის შემდეგაც, რადგან ხდება ხოლმე, რომ ქალს ორსულობამდე ნორმალური წნევა აქვს, ორსულობის დროს ან მშობიარობის შემდეგ კი უწევს.

წნევის მომატებაზე საუბრობენ, თუ სისტოლური მაჩვენებელი 120-129 მმ ვწყ სვ-ია, ხოლო დიასტოლური 80 მმ-ზე დაბალია. თუ ქალმა ამ ეტაპზე არაფერი გააკეთა წნევის დასარეგულრებლად, ის კიდევ უფრო მოიმატებს.

პირველი სტადიის ჰიპერტენზიად ითვლება მდგომარეობა, როდესაც სისტოლური წნევა 130-დან 139 მმ-მდე მერყეობს ან დიასტოლურია 80-89 მმ-ის ფარგლებში.

მეორე სტადიის ჰიპერტენზიაზე საუბრობენ, როდესაც სისტოლური წნევა 140 მმ ვწყ სვ. და უფრო მაღალია ან დიასტოლური  –  90 მმ და უფრო მაღალი.

ტერმინი გესტაციური ჰიპერტენზია გულისხმობს მაღალ არტერიულ წნევას – 140`90 მმ ვწყ სვ. ან მეტს – ორსულობის მე-20 კვირის შემდეგ ან მშობიარობის წინა პერიოდში. გესტაციური ჰიპერტენზიის დიაგნოზი რომ დაისვას, წნევა მინიმუმ ოთხსაათიანი ინტერვალით ორჯერ ან მეტჯერ უნდა დაფიქსირდეს. ამ დროს შარდში არ უნდა იყოს ცილა და თირკმლის დაზიანების სხვა ნიშნები. გესტაციური ჰიპერტენზიის მქონე ზოგიერთ ქალს პრეეკლამფსია უვითარდება.

ქრონიკული ჰიპერტენზია კი ის მდგომარეობაა, როდესაც მაღალი არტერიული წნევა ჯერ კიდევ ორსულობამდე ან ორსულობის მე-20 კვირამდე დადასტურდა, მაგრამ ვინაიდან წნევას სპეციფიკური სიმპტომები არ აქვს, შესაძლოა ვერ დაადგინონ, როდის დაიწყო.

ქრონიკული ჰიპერტენზია თანდართული პრეეკლამფსიით ნიშნავს, რომ ქალს ჯერ კიდევ ორსულობამდე ჰქონდა ქრონიკული ჰიპერტენზია, ხოლო ორსულობის დროს არტერიული წნევის მაჩვენებელი გაუარესდა, დაფიქსირდა შარდში ცილა და არტერიული წნევის სხვა გართულებები.

პრეეკლამფსიის დროს ორსულობის მე-20 კვირის შემდეგ განვითარებულ მაღალ წნევას თან ერთვის ისეთი ნიშნები, რომლებიც ორგანოების (თირკმლის, ღვიძლის, სისხლის, ტვინის) არასრულფასოვან მუშაობაზე მიუთითებს. მაგალითად, შარდში ცილის მაღალი დონე, ძლიერი თავის ტკივილი, მხედველობის დროებითი დაკარგვა, დაბურული ხედვა ან სინათლის მიმართ მგრძნობელობა, ტკივილი მუცლის ზედა ნაწილში, – ჩვეულებრივ, ნეკნების ქვეშ, მარჯვენა მხარეს, – გულისრევა ან ღებინება, შარდის შემცირება, სისხლში თრომბოციტების დონის დაქვეითება (თრომბოციტოპენია), ღვიძლის ფუნქციის დარღვევა, ქოშინი, წონის უეცარი მატება, სხეულის, განსაკუთრებით – სახისა და ხელების შეშუპება (თუმცა შეშუპება ნორმალურად მიმდინარე ორსულობასაც ახასიათებს).

წინათ პრეეკლამფსიის დიაგნოზს მხოლოდ მაშინ სვამდნენ, როდესაც ორსულს ჰქონდა მაღალი წნევა და შარდში ცილა. ამჟამად ცნობილია, რომ პრეეკლამფსია შესაძლოა განვითარდეს შარდში ცილის არსებობის გარეშეც. ქალებს, რომლებსაც პრეეკლამფსია ჰქონდათ, მომატებული აქვთ მოგვიანებით მაღალი არტერიული წნევის ჩამოყალიბებისა და გულის დაავადებების განვითარების რისკი. რისკი კიდევ უფრო მაღალია, თუ ქალმა პრეეკლამფსია არაერთხელ გადაიტანა ან მაღალი წნევის გამო ნაადრევად ამშობიარეს.

პრეეკლამფსიამ შესაძლოა გამოიწვიოს ეკლამფსია – სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობა, რომელსაც კრუნჩხვები და კომა ახასიათებს.

HELLP სინდრომი პრეეკლამფსიისა და ეკლამფსიის უფრო მძიმე ტიპია, რომელსაც შეუძლია, გაართულოს ორსულობა. მას ახასიათებს ჰემოლიზი (ერითროციტების დაშლა), ღვიძლის ფერმენტების დონის მომატება და თრომბოციტების დაქვეითება. როგორც წესი, ვითარდება ორსულობის ბოლო სამ თვეს, მაგრამ შესაძლოა, მშობიარობის შემდეგაც დაიწყოს. თუ დიაგნოზი მალევე არ დაისვა და მკურნალობა არ ჩატარდა, HELLP სინდრომმა შესაძლოა სერიოზული გართულებები გამოიწვიოს დედისთვისაც და შვილისთვისაც.

შესაძლოა, ზოგიერთ ქალს მაღალი არტერიული წნევა, პრეეკლამფსია, ეკლამფსია და HELLP სინდრომი  ბავშვის დაბადების შემდეგაც დარჩეს და უფრო მეტადაც კი აუწიოს წნევამ.

არტერიული წნევის უეცარი მატება (160`110 მმ ვწყ სვ-მდე და მეტად) ასევე მოსალოდნელია ორსულობის დროს და ბავშვის დაბადების შემდეგ. ეს მდგომარეობა სასწრაფო სამედიცინო ჩარევას მოითხოვს.

რატომ გვეშინია

რატომ ვაკონტროლებთ ასე გულდასმით ორსულის წნევას? იმიტომ, რომ ის სახიფათოა. მაგალითად, შეუძლია, დააქვეითოს პლაცენტაში სისხლის ნაკადი, რის გამოც ნაყოფიც ნაკლებ ჟანგბადსა და საკვებ ნივთიერებებს მიიღებს და მის ზრდას ხელი შეეშლება, შესაძლოა, მცირეწონიანი ან ნაადრევად დაიბადოს, რაც, თავის მხრივ, იწვევს სუნთქვის პრობლემებს, ზრდის ინფექციისა და სხვა გართულებების რისკს.

პრეეკლამფსიის დროს პლაცენტის აშრევების რისკიც იმატებს, აშრევებას კი შესაძლოა ძლიერი, ქალისა და ბავშვის სიცოცხლისთვის სახიფათო სისხლდენა მოჰყვეს. მაღალი წნევა აზიანებს ტვინს, გულს, ფილტვებს, თირკმელებს, ღვიძლს და სხვა ძირითად ორგანოებს, ამიტომ არც ორსულობის დროს და არც მის შემდეგ ქალმა უყურადღებოდ არ უნდა დატოვოს გამაფრთხილებელი ნიშნები: მზარდი თავის ტკივილი, ძლიერი დაღლილობის შეგრძნება, თავბრუხვევა, სუნთქვის გაძნელება, გულმკერდის ან მუცლის ტკივილი, შეშუპება, გულისრევა და თუ გრძნობს, რომ რაღაც ვერ არის რიგზე, დაუყოვნებლივ უნდა დაუკავშირდეს ექიმს.

ზოგჯერ ექიმი იძულებულია, ქალი ნაადრევად ამშობიაროს, რათა სიცოცხლისთვის საშიში გართულებები თავიდან აიცილოს.

პრევენცია

ორსულობის ბოლომდე ექიმთან მუდმივი კომუნიკაცია გქონდეთ. დანიშნულებისამებრ მიიღეთ წნევის წამალი, რომელსაც ექიმი შეგირჩევთ. ეს იქნება ყველაზე უსაფრთხო მედიკამენტი ოპტიმალური დოზით.

იყავით აქტიური. შეასრულეთ ექიმის რეკომენდაციები ფიზიკური დატვირთვის შესახებ, მიირთვით ჯანსაღი საკვები, ერიდეთ თამბაქოს, ალკოჰოლსა და ნარკოტიკებს.

თუ წინა ორსულობისას მაღალი წნევა გქონდათ, პირველი ტრიმესტრის დასასრულიდან ექიმმა შესაძლოა ასპირინის მცირე დოზის ყოველდღიური მიღება გირჩიოთ.

წნევის მართვა

ორსულს ყოველი ვიზიტის დროს უზომავენ წნევას. თუ მაღალი მაჩვენებლები დაფიქსირდა, ექიმი სთხოვს:

* წნევის კონტროლს შინ;

* თვალყურის დევნებას, დღეში რამდენჯერ იძრა ბავშვი;

* ფიზიკური აქტიურობის შეზღუდვას (დეტალები ექიმთან არის გასავლელი);

* ექიმთან უფრო ხშირად მისვლას საკუთარი თუ ბავშვის მდგომარეობის შესაფასებლად (ნაყოფის ზრდის, გულისცემის მონიტორინგისთვის). შესაძლოა საჭირო გახდეს სისხლისა და შარდის დამატებითი ანალიზები.

რაც შეეხება წნევის დამწევ პრეარატებს, ისინი შესაძლოა შეიცავდნენ კალციუმის არხის ბლოკატორებს, ბეტა-ბლოკატორებს ან ვაზოდილატატორებს (ჰიდრალაზინი).

მეორე ტრიმესტრში პრეეკლამფსიის რისკის შემთხვევაში ინიშნება ასპირინი.

ორსულმა წამალი ზუსტად ისე უნდა მიიღოს, როგორც გამოწერილი აქვს. არ შეწყვიტოს მისი მიღება და თვითნებურად არ შეცვალოს დოზა.

თუ ექიმმა ქალის ან ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობა შემაშფოთებლად მიიჩნია, გართულების თავიდან ასაცილებლად შესაძლოა ნაადრევად – 39-ე კვირამდე – მშობიარობა ურჩიოს. მშობიარობის დრო იმაზეა დამოკიდებული, რამდენად კარგად არის გაკონტროლებული არტერიული წნევა, დაზიანებული ხომ არ არის რომლიმე ორგანო, აქვს თუ არა ნაყოფს გართულებები. ქალს საავადმყოფოში ტოვებენ და მედიკამენტების დახმარებით ამწიფებენ ნაყოფის ფილტვებს.

ძუძუთი კვება

მაღალი წნევის მქონე ქალების უმეტესობისთვის ძუძუთი კვება ნებადართულია, მათთვისაც კი, ვინც წამლებს იღებს, თუმცა შესაძლოა, ბავშვის დაბადებამდე საჭირო გახდეს წამლის შეცვლა.

მარი აშუღაშვილი