გაცნობიერებული ბედნიერება

ფილოსოფოსი არტურ შოპენჰაუერი მიიჩნევდა, რომ ადამიანები იქამდე არ ვაფასებთ ჩვენს ცხოვრებაში არსებულ სიკეთეებს, სანამ ისინი არ გაქრება. მისი აზრით, ჩვენ კარგის არსებობას კი არ ვამჩნევთ, არამედ მის დანაკლისს. მაგალითად, მხოლოდ მაშინ ვხვდებით, რომ ჯანმრთელობა მნიშვნელოვანია, როდესაც ავად ვხდებით; მხოლოდ მაშინ ვხვდებით, რომ ადამიანი გვიყვარს, როდესაც გვენატრება. ამ მდგომარეობას „უარყოფით ბედნიერებას“ უწოდებენ.

შოპენჰაუერის აზრით, ბედნიერება ტკივილის ან საჭიროების გარეშე ყოფნას ნიშნავს, მაგრამ ცალკე ბედნიერება როგორც დადებითი განცდა არ არსებობს. მისი აზრით, ჩვენ ვგრძნობთ ტკივილს, მაგრამ ვერ ვგრძნობთ უტკივილობას, ვგრძნობთ შიშს, მაგრამ ვერ ვგრძნობთ დაცულობას და ა.შ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ჩვენ გვაქვს მიდრეკილება, კარგი არ დავაფასოთ, სამაგიეროდ, ყურადღება გავამახვილოთ ცუდზე.

თანამედროვე ფსიქოლოგიური კვლევა მხარს უჭერს ამ მოსაზრებას. უარყოფითისკენ მიდრეკილება ნიშნავს, რომ უარყოფითი მოვლენები უფრო ძლიერ გავლენას ახდენს ჩვენს ფსიქიკაზე, ვიდრე დადებითი. შესაბამისად, უარყოფით მოვლენებს მეტ ყურადღებას ვაქცევთ, რადგან ეს გადარჩენაში გვეხმარება. თუმცა თანამედროვე ცხოვრების პირობებში ეს ხშირად დადებითი გამოცდილების დაუფასებლობითა და ზოგადი კეთილდღეობის კლებით ხასიათდება.

უარყოფითისკენ მიდრეკილება და გაცნობიერება

ოცდამეერთე საუკუნის ფსიქოლოგიაში გავრცელებულია აღმოსავლური მიდგომების გადმოღება და მორგება. ერთ-ერთი ასეთი მიდგომა მოიცავს mindfulness-ს. ეს ინგლისური სიტყვა შეიძლება ითარგმნოს როგორც გაცნობიერებული, გააზრებული არსებობა, არსებულ მომენტში ბოლომდე ჩართულობა, რაც უარყოფითისკენ მიდრეკილებას ანეიტრალებს.

გააზრებული ყოფა გულისხმობს ყურადღების განსხვავებულად მომართვას: მიზანმიმართულად, აწმყოში და შეფასების გარეშე. მიზანმიმართული გაცნობიერება შოპენჰაუერის „უარყოფითი ბედნიერების“ შეკავებას უწყობს ხელს.

კვლევებმა ცხადყო, რომ გააზრებული, გაცნობიერებული ყოფა ცხოვრების დადებითი მომენტების უკეთ შემჩნევაში გვეხმარება. გაცნობიერების სავარჯიშოების მეშვეობით პოზიტიური განწყობა თანდათან ძლიერდება, ხოლო უარყოფითი სუსტდება. გაცნობიერების რეგულარული გავარჯიშება ხელს უწყობს აღქმის შეცვლას, პოზიტიურის დაფასებას.

ის ფსიქოლოგიური მიმდინარეობები, რომლებიც გაცნობიერების პრაქტიკებს იყენებს, მეტი წარმატებით უმკლავდება შფოთვისა და დეპრესიის სიმპტომებს.

გაცნობიერების გავარჯიშება

როდესაც გაცნობიერებას ვავარჯიშებთ, ვფოკუსირდებით აწმყოზე, გვიჩნდება მადლიერების განცდა და, საზოგადოდ, უკეთ ვგრძნობთ თავს. რა პრაქტიკული ნაბიჯების გადადგმა შეგვიძლია ამ კუთხით?

ყველაზე ხშირად მედიტაციას ურჩევენ, თუმცა თავად მედიტაციის ჩვევის ჩამოყალიბება საკმაოდ რთულია. უწინარეს ყოვლისა, საჭიროა დღეში ათი წუთის გამონახვა, რათა წყნარად დავსხდეთ და ვისუნთქოთ. ამ ხნის განმავლობაში თავისუფლებას ვაძლევთ ყოველგვარ აზრსა და ემოციას, სევდა იქნება ეს, მოყირჭება თუ სხვა. მთავარია, მივიღოთ ეს ყველაფერი, არ შევაფასოთ, უარყოფითად და დადებითად არ დავყოთ, მივცეთ არსებობის უფლება. მედიტაციის რთული ფორმებისთვის უმჯობესია, გამოცდილ ადამიანს მივმართოთ ან სანდო ლიტერატურას გავეცნოთ.

გარდა ამისა, შეგიძლიათ, დღეში რამდენიმეჯერ შეჩერდეთ და კარგად დააკვირდეთ სხეულის პოზას. წარმოიდგინეთ, რომ ლუპა გიჭირავთ და ეს წარმოსახვითი პოზა მთელ სხეულზე გადაატარეთ. ეცადეთ, შეამჩნიოთ ნებისმიერი დაძაბულობა, დაჭიმულობა და მიიღოთ იმის საპირისპირო პოზა, რომელიც ახლა გაქვთ ან უბრალოდ ნებისმიერი პოზა, რომელშიც თავს კომფორტულად იგრძნობთ. მაგალითად, ვბეჭდავ და სხეულის სკანირებით ვხვდები, რომ ძალიან მტკივა მხრები. საპირისპირო პოზა ჩემთვის დაწოლა იქნებოდა, მაგრამ რადგან კაფეში ვარ და ვერ გავწვები, შემიძლია, ავდგე და კედელს მივეყრდნო. ეს დამეხმარება, დავუბრუნდე ჩემს სხეულს და შევამჩნიო აქ და ამჟამად არსებული სხეულებრივი ჩივილი.

გარდა მედიტაციის ამ ხერხებისა, შეგვიძლია, დავიხმაროთ გარემო და აწმყოში ყოფნისა და გაცნობიერების პრაქტიკები მოვიშველიოთ. მაგალითად:

* ცეცხლის ყურება

ცეცხლის ყურება მარტივია: ის განუწყვეტლივ იცვლის ფერსა და ფორმას, აქვს სასიამოვნო ხმა, გამოსცემს სითბოს. ცეცხლის ყურება ერთ-ერთი მედიტაციური აქტივობაა, რომლისთვისაც ძალისხმევა არ გვჭირდება. ეს გაცნობიერების მდიდარი წყაროა, რადგან ცეცხლი აქ და ამჟამად გვამყოფებს და თან მრავალ შეგრძნებას ააქტიურებს.

* სიმღერა

არ აქვს მნიშვნელობა, გამართულად ვმღერით თუ ჟღერადობას აცდენილი ვართ – სიმღერის დროს ჩვენი ხმა ავსებს სიცარიელეს და რეალობაში გვაბრუნებს. მელოდიის ღიღინი გვეხმარება, გავააქტიუროთ აქ და ამჟამად ყოფნის განწყობა. რაკი ჩვენ საკუთარი ხმის შეფასება გვახასიათებს, მზა მელოდიის ან რიტმის გამოყენება, მათი აყოლა თვითკრიტიკული განწყობის შემსუბუქებას გვიადვილებს.

* ღრუბლების თვალიერება

ბოლოს როდის აიხედეთ ცაში? როდის მიეცით თავს უფლება, შეგემჩნიათ, რა ხდება თქვენ გარშემო? გახსოვთ, როგორ სიმშვიდეს გგვრიდათ ბავშვობაში ღრუბლების თვალიერება? გაოცდებით, რამხელა სილამაზეს იტევს ცა.

* ჩიტების მოსმენა

ჩიტების ჭიკჭიკი აწმყოს კარს გვიღებს. მისი მოსმენისას თითქმის შეუძლებელია, ფიქრი წარსულისკენ ან მომავლისკენ გაგვექცეს. ჩიტების ჭიკჭიკი აქ და ამჟამად გვაბრუნებს და გვახსენებს, რამდენად დასაფასებელია ეს მომენტი.

* წყლის სმა

გაცნობიერების გასავარჯიშებლად წყლის გააზრებულად სმაც გამოდგება. ყოველ ჯერზე, როდესაც ყლუპს მოსვამთ, ყურადღება მიაქციეთ მის გემოს, ტემპერატურას, ფაქტურას. წყალი გახდება ის შემაკავებელი ღუზა, რომელიც დაგეხმარებათ, ზედმეტი ფიქრისა და ნერვიულობის ნაცვლად აწმყოში დაბრუნდეთ და სიმშვიდე განიცადოთ.

რაც უფრო ძლიერად ვუკავშირდებით მიმდინარე მომენტს, მით უფრო ნაკლებად განვიცდით წარსულს და ვღელავთ მომავალზე, მით უფრო მკაფიოდ ვაცნობიერებთ, როგორ ვართ აქ და ამჟამად, რა ხდება ჩვენ გარშემო, მით უფრო ვმშვიდდებით და მით უფრო უკეთესად ვამჩნევთ ჩვენ ირგვლივ მიმდინარე დადებით მოვლენებს. ამით ვუპირისპირდებით ტენდენციას, აწმყოში მხოლოდ უარყოფითი შევამჩნიოთ, ხოლო კარგი მხოლოდ მისი დასრულების შემდეგ დავაფასოთ.

რუბრიკას უძღვება ფსიქოთერაპევტი ლიკა ბარაბაძე